آفت تصحيف در روايات و راهکارهاي شناسايي آن - صفحه 30

فدايت شوم! زميني را در کنار زمين خودم به دو هزار درهم خريدم، پس چون بهاي زمين را کاملاً آماده نمودم، با خبر شدم که‏ آن زمين وقف است. امام عليه السلام فرمود: خريدن وقف جايز نيست، و درآمد آن را به مال خود داخل مکن. آن را به کساني که زمين براي آنان وقف شده است، تسليم کن. گفتم: سرپرستي براي آن نمي‏يابم. فرمود: درآمد آن را صدقه بده.
چنان که ملاحظه شد، حديث فوق با اختلاف نسخه فراواني نقل شده است؛ ولي در هيچ يک از نسخه‌هاي چاپي کتب حديثي به جاي «فَلَمَّا وَفَّيتُ الْمَالَ»، عبارت «فَلَمَّا عَمَرتُها» آن‌گونه که در المکاسب شيخ انصاري آمده،1 وجود ندارد. گويا شيخ با تکيه بر حافظه خود، اين گونه آورده است. اين در حالي است که برخي از محشين المکاسب، بدون مراجعه به کتب حديث، بر اساس نقل شيخ اشکال نموده‌اند و ديگران جواب داده‌اند!2 از اين رو، امام خميني در کتاب البيع در پي نقل همين حديث به عالمان و دانش‌پژوهان سفارش مي‌کنند که در نقل احاديث به حافظه خود و يا کتب فقهي ـ استدلالي متأخران تکيه ننمايند. با تأسف فراوان، پس از گسترش دانش فقه و اصول، قرائت کتب احاديث بر مشايخ و يا قرائت آنان براي ما، از ما فوت شده است و از اين جهت، در اشتباهات زيادي گرفتار شده‌ايم که منشأ آن اختلاف نسخه‌ها و حتي اختلاف در قرائت يک کلمه است که با همين يک کلمه احکام
دگرگون مي‌شود.3
ج) حضرت علي عليه السلام فرمود:
صَلَاة فِي بَيتِ الْمَقْدِسِ تَعْدِلُ أَلْفَ صَلَاة، وَ صَلَاة فِي الْمَسْجِدِ الْأَعْظَمِ تَعْدِلُ مِائَة أَلْفِ صَلَاة؛4
يک نماز در بيت المقدّس برابرست با هزار نماز و يک نماز در مسجد اعظم5 برابرست با صد هزار نماز.

اين حديث در کتب روايي گوناگون نقل شده است. در أکثر نسخه‌‌هاي الفقيه «مِائَة أَلْفِ صَلَاة» آمده است. نُسَخ ثواب‏الأعمال نيز مختلف است؛ در نسخه چاپي «مِائَة صَلَاة»،6 ولي در نسخه‌اي که علامه مجلسي و شيخ يوسف بحراني به نقل از او آورده‌اند، «مِائَة أَلْفِ صَلَاة» است.7

1.. المکاسب، ص۱۶۳.

2.. حاشية كتاب المكاسب (اصفهاني)، ج۳، ص۱۱۴؛ حاشية كتاب المكاسب (آقا رضا همداني)، ص۳۵۶.

3.. البيع، ج۳، ص۱۵۰.

4.. من ‏لا يحضره ‏الفقيه، ج ۱، ص ۲۳۳.

5.. با توجّه به ساير اخبار مقصود از مسجد اعظم، مسجد الحرام است و محتمل است مسجد جامع هر شهر باشد.

6.. ثواب الأعمال، ص۳۰.

7.. بحار الانوار، ج۸۱، ص۱۵؛ ج۹۹، ص۲۷۰؛ الحدائق، ج‏۷، ص۳۲۶.

صفحه از 39