انديشه مرحومه بودن امت اسلامي ـ که از دسته‌اي اخبار و روايات با محوريت عبارت «أمتي أمة مرحومة» قابل دريافت است ـ در صورتي که به معناي نبودن حساب بر امت مسلمان در سراي ديگر، يا عذاب افرادي از ساير امم به جاي آنها باشد، ـ آن گونه که اين دو معنا در برخي متون حديثي نيز وارد شده است ـ با برخي آيات قرآن، و نيز دسته‌اي ديگر از روايات معتبر در تعارض صريح است. در اين نوشتار به بررسي محتوايي اين دسته اخبار و روايات پرداخته‌ايم تا ميزان درستي دلالت آنها را بسنجيم. در اين زمينه گونه‌هاي مختلف نقل اين روايت را در منابع شيعي و اهل سنت مورد کاوش قرار داده و تلاش کرده‌ايم تا به فهمي درست از اين روايات نزديک شويم. نتيجه اين کوشش آن بوده است که بايد اصطلاح «مرحومه» را در عبارت «أمتي أمة مرحومة» به معناي «شايسته شفاعت»، ـ آن گونه که برخي از محدثان سده‌هاي ميانه نيز بيان کرده‌اند ـ ، يا «شايسته رحمت»، به عنوان گونه‌اي تمجيد، ـ آن گونه که از زمينه صدور برخي نقل‌هاي اين دسته روايات بر مي‌آيد ـ بدانيم. عبارت‌هاي متأخر موجود در اين مجموعه اخبار و روايات ـ که بر معاف بودن امت مسلمان از عذاب آخرت، و نيز در افتادن افراد مشرک به جاي آحاد مسلمانان در آتش دوزخ دارد ـ افزوده‌هاي پسين به اصل مأثور «أمتي امة مرحومة» بوده است که با هدف بيان معناي آن، به باور افزايندگان، به روايت اصلي افزوده شده‌اند.
