نبودنِ آن، امکان سير و حرکت و اعمالي را در خواب براي انسان فراهم مي‌آورد که در بيداري قادر به انجام آن نيست. فيلسوفان مسلمان هم، بدنِ در خواب را همين بدن مثالي دانسته‌اند؛ از جمله حاج ملا هادي سبزواري از قول شيخ اشراق مي گويد:
نفس در خواب ـ كه اين بدن طبيعى كالميت افتاده است ـ مستعمل آن بدن مثالى است، [و در خواب] به آن مىرود و مىآيد و فعلها مىكند و ملتذّ و متألّم و مُدرِک است.۱
ملاصدرا نيز در اين باره مي‌نويسد:
همان طور كه تمام اهل سلوک و مكاشفه متفق‌اند، [اين شبح برزخي يا بدن مثالي] جزييات و حسيات را درک مي‌كند و اين جسم، همان صورتي است كه انسان در خواب مي‌بيند و خود را داراي شكل و صورتي كه اعضا و جوارح دارد مي‌يابد و مي‌بيند كه در خواب، جزئيات را ادراک مي‌كند و اعمال حيواني انجام مي‌دهد و از اين رو، با گوش آن مي‌شنود و با چشم آن مي‌بيند و با بيني آن استشمام مي‌كند و با زبان آن مي‌چشد و با پوست آن لمس مي‌كند و با دستش كارها را انجام مي‌دهد و با پايش راه مي‌رود و البته تمام اينها، اعضايي روحاني‌‌اند نه اين اعضاي طبيعي.۲
به طور کلي، عالم برزخ و تمام نعمت‌ها و عذاب‌هاي آن، ويژگي موجودات مثالي را ـ به همان گونه‌اي که در متون وحيانيِ اسلامي آمده است ـ دارد؛ اما پرسش اين است که از نظر کتاب و سنت، هنگامي که انسان مي‌ميرد و به عالم برزخ منتقل مي‌شود و بدن مادري او به تدريج مي‌پوسد و متلاشي مي‌شود، روح يا نفس ناطقه وي دوران برزخ را با کدام بدن سپري مي‌کند؟ پاسخ اين پرسش از ديدگاه آيات و احاديث معصومان ـ که شهودهاي عرفاني و اولياي الهي هم آن را تأييد مي‌کنند ـ اين است که انسان عالم برزخ را با همان بدن لطيف مثالي( قالب مثالي) مي‌گذراند و تمام لذّات و آلام آن جهان از طريق اين بدن به نفس منتقل مي‌شود؛ به ذکر بعضي از شواهد قرآني و حديثي اين مطلب مي‌پردازيم:
بدن مثالي در آيات قرآن
هر چند اصطلاح بدن مثالي، يا معادل‌هاي ديگر آن، در قرآن به کار نرفته است، اما از برخي آيات استنباط مي‌شود که انسان دوران برزخ را با نوعي بدن يا گونه‌اي حيات مادي سپري مي‌کند؛ به برخي از اين آيات اشاره مي‌کنيم:
1. (إِِذَا تَوَفَّتْهُمُ الْمَلاَئِكَةُ يَضْرِبُونَ وُجُوهَهُمْ وَأَدْبَارَهُمْ؛ هنگامي که فرشتگان (جان) آنان (کافران) را مي‌گيرند، بر صورت و پشت آنها ضربه مي‌زنند).۳
ظاهر اين آيه به روشني مربوط به عالم برزخ است، نه قيامت؛ زيرا از شروع عذاب کفار از همان آغاز قبض روح آنها، يعني از آغاز انتقال آنان به عالم برزخ سخن مي‌گويد. در اينجا تعبير ضربه به «صورت» و «پشت» به کار رفته است و معناي حقيقي ظاهري اين الفاظ هم حکايت از اعضاي بدن دارد. وجود اين
1.. اسرار الحکم، ص ۲۶۲؛ وشبيه اين مضمون در ص ۳۳۸.
2.. الاسفار الاربعة، ج۸ ، ص ۲۴۹.
3.. سوره محمد، آيه ۲۷ و به همين مضمون: سوره انفال، آيه ۵۰.
