فرد مثالي به‌افراد مادي مي‌رسد... عالم مثالي عبارت است از عالمي روحاني و مجرد... كه از لحاظ جسميت و تجسم، يعني جسم بودن و محسوس و متقدر بودن، شبيه جواهر جسماني موجود در عالم ماده و ازحيث تجرد و برائت از قبول حركت و ابا از تغيير و كون و فساد شبيه است به عوالم عقلاني از جواهر مجرده ... به عبارت واضح‌تر، حقايق برزخيه نه جسم مركب مادي هستند و نه جواهر مجرد عقلاني؛ به همين مناسبت، برزخ و حدّ فاصل بين اين دو عالم‌اند.۱
بين عالم ماده و عالم عقل، برزخ و ميانه‌اي موجود است كه حدِّ فاصل بين دو عالم و واجد هر يک از اين دو از جهتي، و فاقد خصوصيات اين دو از جهت‌ديگر كه از حيث عدم تعلق به ماده، ملحق به مجردات و واقع در عالم سكون وآرامش و خارج از علايق زمان و مكان، و از جهت تجسم و تقدُّر و شكل و قبولِ مقدار، شبيه به عالم ماده و هيولي است.۲
بهايي لاهيجي نيز در رساله نوريه در عالم مثال در باره تجرد نسبي عالم مثال و بدن مثالي مي‌نويسد:
اشباح [مثالي] از سنخ اجساد و در كثافتِ ماديات نيستند ... [و اين اشباح‌مثالي يا] صور مثاليه از نوع ارواح و در لطافتِ مجردات نخواهند بود؛ پس بدن مثالي ذوجهتين است... .
و اساطين حكمت گفته‌اند كه: «در بقعه وجود عالمي است مقداري كه غير عالم شهادت است و واسطه‌اي است ميان عالم مجردات و جهان ماديات؛ نه به آن لطافت است و نه به اين كثافت».۳
حكيم لاهيجي نيز در گوهر مراد، عقيده معتقدين به عالم مثال را چنين توضيح مي‌دهد:
اشراقيين و صوفيه متفق‌اند كه مابين عالم عقلي كه عالم مجردات محض و عالم‌حسي كه عالم ماديات محض است، عالمي است كه موجودات آن عالم، شكل و مقدار دارند، ليكن ماده ندارند. پس مجردات محض، مجردند از ماده و مقدار هردو، و ماديات محض متلبس‌اند به ماده و مقدار هر دو؛ موجودات اين عالم [مثال] مجرد است، از ماده و متلبس است به مقدار... و اين عالم متوسط است بين‌العالمين؛ چه، از جهت تجرد از ماده، مناسب است با عالم مجردات و از جهت تلبس به مقدار و شكل، مشابه است با عالم ماديات.۴
مرحوم علامه طباطبايي هم در حاشيه بر اسفار، عالم مثال را عالمي معرفي مي‌كند كه بالاتر از عالم ماده و مجرد از ماده است.۵
دكتر ابراهيمي ديناني نيز عالم مثال را چنين توصيف مي‌كند:
1.. رساله نوريه در عالم مثال، ص ۱۱ـ۱۲.
2.. همان، ص ۲۵.
3.. همان، ص ۱۳۸ ـ ۱۴۰.
4.. گوهر مراد، ص ۶۰۲ .
5.. الاسفار الاربعة، ج ۱، ص ۲۹۹.
