نياز، بيشتر ناخواسته اسير سوگيريهايي هستيم که موجب تحريف واقعيت و تيرگي عرصه شناختي ما ميشود. مقصود از سوگيري،۱ تمايلي است که داوري و تفسير ما را پيشاپيش به سمت خاصي جهت ميدهد و موجب ميشود تا شواهد خلاف آن تمايل را نبينيم يا ناديده انگاريم يا پيشداورانه و بر اساس فرضيات تغييرناپذيري رفتار ديگران را تفسير کنيم. روانشناسان اجتماعي به گونه فزايندهاي موفق به شناسايي و معرفي سوگيريهاي مختلفي شده و به هر يک نامي دادهاند. برخي از اين سوگيريها - که موجب تفسير نادرست رفتار و گفتار ديگران ميشوند - عبارتاند از: سوگيري جنسيتي،۲ سوگيري فرهنگي،۳ و سوگيري نژادي.۴ تأثير اين سوگيريها به حدي است که گاه متخصصان نيز از آنها در امان نماندهاند؛ براي مثال، امروزه در آثار فرويد، سوگيري جنسيتي، و در آثار برخي روانشناسان آمريکايي سوگيري نژادي، همچون تأکيد بيش از حد بر تفاوت ميان سفيدها و سياهان در بحث هوش، شناسايي و به آنها اشاره شده است.۵
يکي از اين سوگيريها، سوگيري تأييد۶ نام دارد که در آن شخص فقط در پي شواهدي است که برداشتش را تأييد ميکند و شواهد خلاف را ناديده ميگيرد و کنار مينهد؛۷ براي مثال، اگر کسي را بخيل بدانيم، حرکات صرفهجويانه او را گواه تفسير خود قرار ميدهيم؛ اما يا اقدامات سخاوتمندانه او را نميبينيم يا آن که آنها را تصادفي و ناخواسته شمرده و از اهميتشان در فهم آن شخص ميکاهيم و بدين ترتيب، همچنان تفسير اولي خود را حفظ ميکنيم.
راه غلبه بر اين سوگيري، و سوگيريهاي ديگر، آن است که نسبت به وجود آنها در خودمان هشيار باشيم و به بودنشان اعتراف کنيم، و بکوشيم تا از تأثيرشان بکاهيم. بيان اين توصيه از اجراي آن بسيار دشوارتر است، به خصوص آن که ما در مجموع ديگران را داراي سوگيريهاي متعدد ميدانيم، و در عين حال خودمان را بر کنار از آنها ميشماريم؛ يعني يکي از جلوههاي نقض اصل حمل بر صحت. گفتني است که تازهترين سوگيري شناخته شده، سوگيري نقطه کور۸ نام دارد و طبق آن، شخص اساساً منکر وجود هر نوع سوگيري در انديشه و رفتارش ميشود.۹ البته، در برخي متون تخصصي، خطاي بنيادي اِسناد نيز نوعي سوگيري معرفي شده است، ولي به دليل اهميتي که دارد، در اينجا مستقلاً از آن بحث شده است.
1..Bias.
2..Gender bias.
3.. Cultural bias.
4.. Racial bias.
5.. Fundamentals of Psychology, p.۳۴-۳۷.
6..Confirmation bias.
7.. Discovering Psychology, p.۲۷۰.
8.. Bias blind spot.
9.. The Evolution of Accuracy and Biases in Social Judgement, Mrtie G.Haselton and David C.Funder, in Evolution and Social Psychology, p.۱۷.