اما در رواياتي که خطاب به مخاطبان موحّد و مسلمان صادر شده است، گاه تعابيري وجود دارد که از مسلّمات عقلي و مشاهدات حسّي اثري در آن ديده نمي‏شود، بلکه معارفي صرفاً نقلي است؛ يعني معصوم عليه السلام بر باور مخاطب تکيه کرده و براي او از حقيقتي از حقايق الهي پرده بر مي‌‌دارد.
امام باقر عليه السلام در روايتي که در باره خلقت عقل است به محمد بن مسلم اين گونه مي‌‏فرمايند:
لمّا خلق الله العقل استنطقه ثمّ قال: أقبل فأقبل، ثمّ قال: أدبر فأدبر، ثمّ قال: وعزّتي وجلالي ما خلقت خلقاً هو أحبّ إليّ منك ولا أكملتك إلاّ فيمن أحبّ، أما إنّي إيّاك آمر وإيّاك أنهي وإيّاك أعاقب وإيّاك أثيب؛^۱
هنگامي که خداوند عقل را خلق نمود، او را به سخن آورد سپس به او فرمود: پيش آي، پيش آمد، فرمود: بازگرد، بازگشت. آن‌گاه فرمود: به عزت و جلالم سوگند مخلوقي که نزد من دوست ‏داشتني‏تر از تو باشد، نيافريدم و تو را تنها به کساني که دوستشان دارم، به طور کامل عطا مي‌‏کنم. همانا به واسطه تو امر و نهي مي‌‏کنم و به واسطه تو پاداش و جزا مي‌‏دهم.

مسلمان و غير مسلمان

مسلمان يا غير مسلمان بودن مخاطب نيز در نوع خطاب معصوم عليه السلام اثر گذار است که در اين باره نيز خطاب معصوم عليه السلام بر اساس اصول پذيرفته شده نزد مخاطب و اعتقادات ديني خود اوست.

نمونه:

حضرت امام رضا عليه السلام در مناظره با علماي اديان ديگر بر هريک مطابق با اعتقادات ديني خود آنان احتجاج فرمودند؛ به عنوان نمونه، امام عليه السلام در بحث با جاثليق مسيحي، يوحنّا را به عنوان شاهدي بر نبوت حضرت محمّد صلي الله عليه و آله معرّفي نموده و قسمت‏هايي از کتاب سوم انجيل را - که در ذکر پيامبر و اهل بيت عليهم السلام بود - بر او قرائت فرمودند.
فقال الجاثليق: يا أمير المؤمنين! كيف أحاجّ رجلاً يحتجّ عليّ بكتاب أنا منكره ونبيّ لا أومن به؟ فقال له الرضا عليه السلام : يا نصراني! فإن احتججت عليك بإنجيلك أتقرّ به؟ قال الجاثليق: و هل أقدر علي رفع ما نطق الإنجيل؟! نعم والله أقرّ به علي رغم أنفي ... قال: فأقم شاهدين من غير أهل ملتك علي نبوة محمّد صلي الله عليه و آله ممن لا تنكره النصرانية و سلنا مثل ذلك من غير أهل ملتنا. قال الرضا عليه السلام : الآن جئت بالنصفه يا نصراني، ألا تقبل منّي العدل المقدم عند المسيح عيسي بن مريم عليهما السلام ؟ قال الجاثليق: و من هذا العدل؟ سمه لي. قال: ما تقول يوحنّا الديلمي؟ قال: بخ بخ ذكرت أحب الناس إلي