شناخت خصوصيات مخاطبان معصومان عليهم السلام و تأثير آن در فهم حديث - صفحه 40

يا تقصير بودن مخاطب است. از اين رو، معمولاً روايات فضايل اهل بيت عليهم السلام و مقامات عالي آن بزرگواران که احتمال غلو در آن مي‌‏رفته است، خطاب به غاليان صادر نشده است.

نمونه:

در روايتي سدير نقل مي‌‏کند که من و ابو بصير و يحيي بزّاز و داود بن کثير نزد امام صادق عليه السلام در مجلسي بوديم که ناگاه امام با خشم وارد شد و فرمود:
يا عجباً لأقوام يزعمون أنّا نعلم الغيب ما يعلم الغيب الّا الله عزّ وجلّ، لقد هممت بضرب جاريتي فلانة فهربت منّي فما علمت في أيّ بيوت الدار هي؟
شگفتا از گروهي که گمان مي‌‏کنند ما غيب مي‌‏دانيم، کسي جز خداي عزّ وجلّ غيب نمي‏داند. من مي‌‏خواستم فلان کنيزم را بزنم، اما او از من گريخت و من ندانستم در کدام اتاق خانه پنهان شده است.

هنگامي که امام عليه السلام از آن مجلس خارج مي‌‏شوند، سدير، ابو بصير و مي‌سر خدمت ايشان مي‌‏رسند و در مورد اين سخن امام از آن‏ حضرت سؤال مي‌‏کنند. امام در پاسخ، آيه (قَالَ الَّذِي عِندَهُ عِلْمٌ مِّنَ الْكِتَابِ أنَا آتِيكَ بِهِ قَبْلَ أن يَرْتَدَّ إِلَيْكَ طَرْفُكَ)۱ و آيه (قُلْ كَفَي بِاللّهِ شَهِيدًا بَيْنِي وَبَيْنَكُمْ وَمَنْ عِندَهُ عِلْمُ الْكِتَابِ)۲ را تلاوت فرموده و به مقايسه علم امام با علم آصف بن برخيا۳ مي‌‏پردازند و در نهايت به سينه خود اشاره فرموده و خطاب به سدير مي‌‏فرمايند:
علم الكتاب والله كلّه عندنا، علم الكتاب والله كلّه عندنا؛۴
به خدا قسم تمام علم کتاب نزد ماست، به خدا قسم تمام علم کتاب نزد ماست.

در اين روايت هرچند وقتي که خارج از مجلس، سدير از امام در باره علم ايشان سؤال مي‌‏کند، امام اصلاً به علم غيب اشاره نمي‏کنند و تنها با استناد به آيات قرآن، علم امام به تمام کتاب را اثبات مي‌‏نمايند، اما اين که در ابتداي حديث در آن مجلس، داشتن علم غيب از سوي امام نفي مي‌‏شود، نشان‏گر آن است که در آن مجلس فرد يا افرادي حضور داشته‏اند که ظرفيت درک اين مطلب را نداشته و خطر افتادن به غلو براي ايشان وجود داشته است.۵

1.. سوره نمل، آيه ۴۰.

2.. سوره رعد، آيه ۴۳.

3.. وزير حضرت سليمان عليه السلام که ناچيزي از علم کتاب را در اختيار داشت و به اذن خدا، تخت بلقيس را در يک چشم به هم زدن نزد حضرت سليمان عليه السلام حاضر کرد.

4.. الکافي، ج۱، کتاب الحجة، باب نادر فيه ذکر الغيب، ص۳۷۸-۳۷۹، ح ۳.

5.. لازم به ذکر است در برخي روايات انحصار علم غيب به خداوند، تخصيص خورده که خداوند آنچه را اراده فرمايد به اهل‌بيت عليه السلام عطا فرمايد. و غيب به پوشيده از خلق معنا شده است (ر.ک: همان، ح ۱و۲).

صفحه از 47