بررسي دو نظريه درباره « وارثان برگزيده قرآن » - صفحه 108

از وراثت، آگاهي جامع و خطا ناپذير عترت عليهم السلام از تمامت قرآن و سنّتِ پيامبر صلي الله عليه و آله در تبيين و تعليم قرآن است که از طريق وراثت به آنان انتقال يافته است. لازمه اين آگاهي اعطاي فهم و قوه استنباط ويژه و خطا ناپذيري به افراد عترت نبوي است؛ به گونه‌اي که تحصيل آن فراتر از تعليم و تعلّم عادي باشد. مراد از وصف برگزيده نيز انتخابي و انحصاري بودن وراثت از طريق وحي است. انتخاب عترت نبوي به عنوان وارثان قرآن وحياني و الهي بوده و بر حکمتي خاص استوار است، از اين رو، عموميت بردار و قابل توسعه نيست.
آموزه وراثت کتاب از سوي عترت در مؤلفه‌هاي نظريه تفسيري اماميه بويژه مؤلفه منبع تفسير(حجيت سنّت اهل بيت)، روش و داوري نتايج تفسيري تأثيرگذار است. شعاع اين تأثير تا حدي است که در مباني کاربردي مفسران تأثير ايجابي و سلبي دارد و نوع مباني کاربردي آنان را از همديگر متفاوت و حتي متضاد مي‌‌سازد؛ يعني گستره منابع تفسيري، نوع روش تفسيري و معيارهاي سنجش آراي تفسيري مفسر را يکسر متفاوت از ديگران ‌ساخته و حدود و قيودي را براي مفسران در اين مولفه‌ها الزام ‌کرده است. به سخن ديگر پذيرش عترت نبوي به عنوان وارثان حقيقي قرآن، الزامات عقلي به همراه دارد که مفسر بايد در تفسير قرآن به اين لوازم عقلي، به عنوان معيارها و سنجه‌هاي تفسير توجه داشته باشد. از جمله اين الزامات، اعتبار آراي تفسيري، توجه به روش تفسيري عترت در چگونگي تبيين آيات و عدم مخالفت رأي مفسر با مجموعه تعاليم قرآني عترت نبوي است.
متکلمان اماميه با استناد به دليل عقل ضرورت وراثت کتاب و سنّت براي عترت را به اثبات رسانده‌اند که در آيه مذکور ضرورت مذکور از سوي وحي تمهيد شده است. متکلمان اماميه از اين مبنا با عنوان «ايداع علم الکتاب عند العترة و الاحاطة بالسنة» ياد کرده و آن را دليلي برهاني و مستفاد از سنّت نبوي دانسته‌اند که مطابق آن هيچ گونه جدايي بين قرآن و عترت نبوي وجود ندارد و با وجود عترت، ترديدي در شريعت نمي‌ماند و نيازي به کاربرد قياس در استنباط احکام شرعي پيدا نمي‌شود.
روايات تفسيرگر آيه وراثت کتاب، شاخصه‌هاي متعددي دارند؛ دو قرن حضور گسترده و مستمر در بيانات اهل بيت عليهم السلام ، نقل در جوامع حديثي - تفسيري کهن اماميه، تواتر معنوي و استفاضه، پرسماني، جدلي، مناقبي از جمله آنها هستند. اين روايات به سه دسته نفي و ابطال انگاره عموميت وارثان برگزيده قرآن، تطبيق انحصاري وارثان برگزيده بر عترت نبوي، نشانه‌هاي وراثان برگزيده قرآن تقسيم مي‌‌شوند.
از نظر اهل بيت عليهم السلام انگاره عموميت وارثان برگزيده قرآن دچار اشکالاتي چون عدم تناسب با بخش پاياني آيه وراثت، ترديد افراد امت اسلامي در تحصيل وراثت کتاب، وجود قول مخالف از ميان امت اسلامي، اجتهادي و تفسير به رأي بودن است که در مناظرات اهل بيت به آنها اشاره

صفحه از 109