در ميانشان بوده باشند.۱
ب) مخالفان
بي گمان، بيشتر صاحبنظران و دانشمندان شيعه که به تحليل مضمون اين حديث پرداختهاند، به دلايل مختلف، محتواي اين احاديث را - که گوياي در خواب ماندن رسول خدا صلي الله عليه و آله براي نماز صبح است - نپذيرفتهاند. در اينجا سخنان برخي از معروفين آنان ذکر ميشود:
شيخ مفيد - که از استوانههاي اصلي شيعه محسوب ميشود - مينويسد:
نيز آن خبري که گوياي در خواب ماندن رسول خدا صلي الله عليه و آله از نماز صبح است، از جنس خبري است که گوياي سهو پيامبر صلي الله عليه و آله در نماز است و اين اخبار [در خواب ماندن]، از اخبار آحاد است که نه باعث علمي ميشود و نه عملي بر طبق آنها و هر کس بر طبق آنها عمل کند، به يقين به ظن عمل کرده است.۲
البته ايشان در ادامه مطلب، با تفاوت گذاشتن بين سهو و خواب، به گونهاي خواسته سهو را به دور از شأن رسول خدا صلي الله عليه و آله بداند؛ در حالي که خواب ماندن براي نماز را خيلي مستبعد و دور از شأن مقام آن حضرت نشمرده است.۳
سيد بن طاووس با اشاره به برخي از روايات نقل شده از اهل سنت - که به همين مضمون آمده است - ميگويد:
بين اين احاديث و آنچه در حديث: «تنام عينه و لا تنام قلبه» آمده، تناقض
وجود دارد.۴
صاحب جواهر بعد از مطرح کردن برخي از دلايل موافقان اين احاديث ميگويد:
با همه اين احوال، انصاف اين است که نميتوان جرأت کرد که اين قضيه را به آن حضرت نسبت داد؛ چون آيات و روايات؛ چنان که نقل شده است، بر پاک بودن آن حضرت و اهل بيتش عليهم السلام از تمام پليديها، گناهان، زشتيها و عيوب و [نيز] بر مصون ماندن از هرگونه لغزش و خطايي در گفتار و رفتار دلالت دارند و اين که آنان به بالاترين درجات کمال رسيدهاند و از نظر کمالات بر همگان برتري دارند و چشمهايشان به خواب ميرود و دلهاي آنان بيدار است، و اين که حالت آنان در خواب، مانند حالشان در بيداري است. و خواب، چيزي از ادراک آنها را تحت تأثير قرار نميدهد ... و اين که ملائکه شب و روز نماز صبح پيامبر را مشاهده ميکردند و به هنگام هر نمازي نزد ائمه عليهم السلام
1.. مستند الشيعة، ج۷، ص۲۸۱.
2.. رسالة عدم سهو النبي، ص۲۷.
3.. همان، ص۲۸.
4.. به نقل از: رسائل فقهيه شيخ انصاري، ص۳۲۱-۳۲۲.