مادّه «ن ز ل» نيز بر اين باورند: تنزيل مربوط به موردى است كه نظر به انزال تدريجى و قسمت به قسمت باشد؛ حال آن كه مفاد اِنزال اعمّ از دفعى و تدريجى است.
39 ـ 41. فيومي، ابو زيد انصاري، و ابن فارس. فيومى ضمن بيان ديدگاه خود در فرق بين انزال و تنزيل و معناى باب تفعيل و افعال و جز آن‌ها، عبارتى از ابو زيد و ابن فارس نقل مىكند ۱ كه از آن پذيرفتگى گفتار سيبويه و ديگر پيشوايان ادب تازى به خوبى نمايان است.
برخى با برداشتى نا استوار از عبارات صحاح، قاموس، مصباح و لسان العرب، معنايى جز آن چه را كه ذكر نموديم به جوهرى، ابن منظور، فيروزآبادى و فيومى نسبت دادند؛ ليكن در ادامه با نقل عباراتى بيشتر از آنان و تحقيق مفاد گفتارشان، نااستوارى نسبت ياد شده آشكار مىگردد.
اتّفاق بصريان و كوفيان در مسئله
اين رأى، اختصاص به شخصيتهاى لُغوى ياد شده ندارد؛ زيرا سخنى كه مورد اتّفاق سيبويه، ابو زيد انصارى، ابو على فارسى، ابن جنّى، ابو الحسن اخفش و فرّاء باشد، معمولاً از مسائل مورد پذيرش جمهور اديبان مكتب كوفه و بصره و ديگران قرار مىگيرد.
رأى كوفيان، در گفتار شيخ رضى گذشت. از بصريان نيز وقتى پرچم‌داران مكتب بصره، مانند سيبويه و ديگر شخصيتهاى ياد شده بر مطلبى هم‌نظر باشند، ديگر رأى جمهورشان تأمين است.
وانگهى بر آشنايان به خصايص و جايگاه مكتب ادبى كوفه و بصره پوشيده نيست كه مسائل اتّفاقى بين كوفيان و بصريان معمولاً راه خدشهاى در درستى و اعتبار ادبى آن باقى نمىماند.
1.. «نَزَلَ يتعدّى بالحرف و الهمزة و التضعيف، فيقال: نزلتُ به و أنزلته و نزَّلته و استنزلته، بمعنى أنزلته ... نزّلتُ هذا مكانَ هذا: أقمته مُقامه، قال ابن فارس: التنزيل: ترتيب الشيء ...» ( المصباح المنير، ص ۶۰۰)؛ «ضرَّبت الأعناقَ، و التشديد للتكثير، قال أبو زيد: ليس في الواحد إلاّ التخفيف، و أمّا في الجمع، ففيه الوجهان، قال: و هذا قول العرب»؛ «خبَّأته: حفظتُه، و التشديد تكثير و مبالغة؛ «شرحتُ اللحمَ: قطعته طولاً، و التثقيل مبالغة و تكثير»؛ «طينه بالتثقيل، مبالغة و تكثير» (همان، ص ۳۵۹، ۱۶۳، ۳۰۹ و ۳۸۳. نيز ر. ك موادّ: أبر، أدب، بدد، جرح، فتق، قرح، قلب، قلم، نقح، نقل). ضمناً مراد ابو زيد از «الواحد» العُنق و از «تخفيف»، «ضرَبتُ» و مراد از «الجمع»، «الأعناقَ»، و مراد از «الوجهان»، «ضرَبتُ و ضرَّبتُ» است.
