بانوان خاورشناسان شيعه‌پژوه(با تكيه بر آثار لالاني، ماركوس و اشميتكه) - صفحه 180

2. بصره

لالاني پس از اشاره به اين که بصره شهري غير شيعي است به ذکر اسامي ياراني همچون محمّد بن مروان بصري، اسماعيل ابن فضل هاشمي و مالک ابن اعيان جهني مي‌پردازد.

3. مکّه

لالاني در اين قسمت مي‌آورد که در مکّه نيز معدودي از رجال معروف بودند که از آن جمله است: ميمون بن اسود، محمّد ابن اسماعيل ابن بزيع و خانواده بزيع، ابو هارون، و هم‌نام او ابو هارون مکفوف. نام افراد همراه با شرح کوتاه و گه‌گاهي بنا به ضرورت مؤلّف با توضيح بيشتر، آمده است.
در پايان اين بخش، لالاني بيان مي‌دارد: «اين بخش، تصويري را از يک حوزه وسيع و عالمانه از پيروان امام براي ما ترسيم مي‌کند و از منابع بر مي‌آيد که يک نظام و دستگاه ابتدايي با امکان ارتباط امام با يارانش وجود داشته است. سازمان‌ها شيعي از روي ضرورت، فعاليتشان مخفي و زيرزميني بود. بعضي از سازمان‌هاي شيعي با يکديگر رقابت داشتند. بسياري از امام
روايت مي‌کردند امّا پيرو امام نبودند. گذشته از اين، عدّه‌اي بودند که با جنبش علويان هم‌دردي مي‌کردند امّا الزاماً شيعي نبودند. اغلب دشوار است که ميان آن‌هايي که فقط ناقل و راوي بودند و کساني که پيرو حقيقي بودند تمايز گذاشت».
همان طور که پيشتر آمد، لالاني از شهر کوفه و وجود اکثريت پيروان امام در اين شهر سخن مي‌گويد. لالاني نام چند تن از ياران بسيار معروف امام را همراه با توصيحات کوتاه و هرزگاهي داستانک، بيان مي‌کند. اين سبک و سياق در شهرهاي مکّه و بصره نيز ادامه دارد و لالاني بيان مي‌دارد که منابع شيعي عدّه زيادي از ياران را نام برده امّا هميشه آسان نيست بگوييم اين افراد در کجا مي‌زيسته‌اند و يا اينکه از ياران صميمي امام بوده‌اند يا نه.
در اين جا با توجّه به بحث مقدّماتي، نتيجه‌گيري لالاني در اين بخش و گرفتن اين نتيجه، مي‌توان گفت که لالاني به نوعي تعديل رسيده و از لفظ‌هايي چون «هميشه آسان نيست» و در جايي «اغلب دشوار است» استفاده مي‌کند؛ يعني گاهي آسان است و مي‌توان به نتيجه مطمئن رسيد.

صفحه از 191