فقها معتقدند: نماز و ذکر، با فضيلت‌تر است؛ چون در روايات، انسان به نماز و دعا بسيار ترغيب شده است.
ابن عربي مي‌گويد: تفکّر فضيلتش بيشتراست براي عالمي که قادر است استدلال کند و ذهني قوي و متفکّر دارد و صاحب ديدگاه و نظر است. امّا براي کسي غير از آن، اعمال، بهتر و با فضيلت‌تر به شمار مي‌رود ۱.
2. آيا دعا فايده دارد؟
برخي گمان مي‌کنند که دعا کردن فايده‌اي ندارد؛ چون همان چيزي اتّفاق مي‌افتد که در علم خداوند است و غير از آن اتفاق نمي‌افتد. حتي اگر چيزي غير ممکن باشد چون در علم خداوند واقع شده است محال و ناممکن نيست.
جمهور علما معتقدند که دعا از مهم‌ترين مقامات عبودي است، به اين دليل که خداوند مي‌فرمايد: (ادْعُوني أَسْتَجِبْ لَكُم)۲. يعني خداوند خودش از ما خواسته است دعا کنيم و اين دلالت بر فضيلت مي‌کند. در آيه ديگري مي‌فرمايد زماني که از خداوند درخواستي نمي‌شود خداوند غضب مي‌کند: (فَلَوْ لا إِذْ جاءَهُمْ بَأْسُنا تَضَرَّعُوا وَ لكِنْ قَسَتْ قُلُوبُهُمْ وَ زَينَ لَهُمُ الشَّيطانُ ما كانُوا يعْمَلُون)۳.
پيامبر صلي الله عليه و آله فرمود: «دعا اصل عبادت است». و هم‌چنين فرمود: «دعا همان عبادت است و اين آيه را خواند: «ادعوني استجب لکم» ۴. و باز فرمود: «دعا سلاح، و عمود دين و نور آسمان‌ها و زمين است».
دعا عبادت است؛ چون معرفت و بينش است. زماني که درخواست مي‌کني، آن درخواست انگيزه شناخت پروردگارت مي‌شود؛ زيرا دليلي بر اين است که او بر هر چيز قادر است و او قاهري فوق بندگان است.
آيه
(وَ إِذا سَأَلَكَ عِبادي عَنِّي فَإِنِّي قَريبٌ أُجيبُ دَعْوَةَ الدَّاعِ إِذا دَعانِ فَلْيسْتَجيبُوا لي وَ لْيؤْمِنُوا بي لَعَلَّهُمْ يرْشُدُون)۵ دليل قاطعي است بر اين که دعا فايده دارد. مراد از قول (فَانّي قريب) اجابت است. (أُجيبُ دَعْوَةَ الدَّاعِ إِذا دَعانِ) يعني يکي از عباداتي که از بنده من سر مي‌زند، دعاست؛ دعا به معناي عبادت، و اجابت به معناي قبول است ۶.
وهبه زحيلي پس از بيان اين مطالب براي اجابت دعا قيودي نقل مي‌کند که از جمله عدم تجاوز به حدّ خداوند است. پس هر اصرار‌کننده‌اي که از روي علم يا جهل بر گناه کبيره‌اي اصرار کند، او تجاوز کرده است. و خداوند فرموده است: (إنّه لايُحِبُ المُعتدين)۷. و سپس رواياتي نقل مي‌کند که شرايط استجابت دعا را بيان مي‌کند ۸.
