روش‌شناسي تفسير « المنير في العقيدة و الشريعة و المنهج » - صفحه 216

ايشان بدون اين که نظرات مختلف و توضيحات اضافي را بياورد، در همه جاي تفسيرش نظر برتر و قول ارجح‌تر را نقل مي‌کند و توضيحات بيشتر را براي خواننده نياز نمي‌بيند. در اين جا نيز به طور خلاصه قول ارجح را در مورد اوّلين و آخرين آيات نازل شده بيان مي‌کند.
ايشان طبق قول مشهور، اوّلين آيات را آيات يکم تا پنجم سوره علق مي‌داند و مي‌نويسد:
اوّلين آيات، در روز دوشنبه هفدهم رمضان در 41 سالگي پيامبر در غار حرا نازل شد و آخرين آيه (وَ اتَّقُوا يوْماً تُرْجَعُونَ فيهِ إِلَى اللَّهِ ثُمَّ تُوَفَّى كُلُّ نَفْسٍ ما كَسَبَتْ وَ هُمْ لا يظْلَمُون)۱ است که نُه شب پس از بازگشت از حجّه الوداع نازل شد ۲.
البته نظر ديگري را هم مي‌آورد:
در روايتي از سُدي گفته شده است که آخرين آيه‌اي که نازل شد (الْيوْمَ أَكْمَلْتُ لَكُمْ دينَكُمْ وَ أَتْمَمْتُ عَلَيكُمْ نِعْمَتي‏ وَ رَضيتُ لَكُمُ الْإِسْلامَ دينا)۳ است؛ چون اين آيه به اتّفاق علما در روز عرفه از حجّة الوداع قبل از سوره نصر نازل شد و آيه 281 سوره بقره قبل از آن بود ۴.
البته مشخّص است که اين قول را نمي‌پذيرد.

2. نسخ

اين مفسّر معاصر، نسخ را قبول دارد و وقوع آن را از نظر عقل و اجماع جايز مي‌داند و معتقد است که نسخ قرآن به قرآن جايز است. البته در برخي موارد، نسخ قرآن به سنت متواتر را نيز شدني مي‌داند. ايشان نظرات مختلف را در اين مورد مي‌آورد و به نقد آن‌ها مي‌پردازد.
شافعي مي‌گويد: قرآن با سنّت نسخ نمي‌شود و سنّت نيز با قرآن نسخ نمي‌شود و به آيه (ما نَنْسَخْ مِنْ آيةٍ أَوْ نُنْسِها نَأْتِ بِخَيرٍ مِنْها أَوْ مِثْلِها)۵ استناد مي‌کند؛ زيرا سنّت بهتر از قرآن يا مثل آن نيست. پس ناسخ قرآن، قرآن است نه سنّت.
ايشان در نقد اين نظر مي‌گويد: «مراد از مثل يا بهتر از آن، در احکامي است که به مصلحت مردم است نه اين که مثل يا بهتر بودن در لفظ در نظر باشد. پس حکم ناسخ، بهتر از حکم منسوخ است و دلالت اين آيه اين نيست که قرآن به وسيله سنّت، نسخ نمي‌شود. بنا بر اين، سنّت مي‌تواند ناسخ قرآن باشد».
هم‌چنين شافعي مي‌گويد: به دليل آيه (لِتُبَينَ لِلنَّاسِ ما نُزِّلَ إِلَيهِمْ)۶، سنت را خداوند بياني براي قرآن قرار داده است و اگر قرآن با آن، نسخ شود از بيانش خارج مي‌شود و اين جايز نيست.

1.بقره / ۲۸۱

2.همان جا

3.مائده / ۳

4.بقره / ۱۰۶

5.نحل / ۴۴

صفحه از 226