مفهوم‌شناسي زيارت در فرهنگ اسلامي

سيّد محمّد حسن حکيم ^۱

چکيده

آن چه‌ در مباحث انديشه‌اي (عقلي) براي پيشبرد بحث و دست‌يافتن به نتايجي استوار، نقش اساسي دارد، اصطلاح‌شناسي و درک صحيح مفهوم است. چه بسيارند، مشکلات و اختلافات علمي که ناشي از بي‌توجهي‌ به مفهوم حقيقي اصطلاحات است.
زيارت، از مفاهيم رايج و بحث برانگيز در حوزه علوم اسلامي است که همواره، دانشمندان آن حوزه، به آن توجه داشته‌اند؛ اما در باره مفهوم‌شناسي اين اصطلاح، کمتر به پژوهش پرداخته‌اند؛ بنا بر اين اين نوشتار در پي مفهوم‌شناسي «زيارت»، در منابع اسلامي ـ‌ چه منابع لغوي، چه قرآن و سنّت‌ ـ و يافتن مفهومي‌ جامع براي آن است.

کليد واژه‌ها: زور، زيارت، ديدار.

مقدّمه

يكي از اساسي‌ترين اولويت‌هاي دين، فهم حقيقي از معارف و تبيين صحيح آن است که از سويي، بر دانش دين‌داران مي‌افزايد و از سوي ديگر، سبب پيشبرد اهداف خداي متعال از جعل احکام و مفاهيم ديني مي‌‌شود.
گاه‌ بيان نادرست يا بي‌توجهي به اين مسئله، آفت‌ها و مشکلات بسياري در پي خواهد داشت؛ مانند برداشتي اشتباه از آيين يا رفتار ديني خاص، براي افراد دور از آن فرهنگ مذهبي ـ‌ چه دين‌داران از فرق و مذاهب ديگر، چه جوامع دور از آموزه‌هاي ديني‌ ـ يا بروز رفتاري ناشايست از سوي پيروان آن آيين تا‌ آن جا كه در برخي موارد با شئون دين در تضاد است. زيارت نيز در فرهنگ و معارف شيعه، از مفاهيم کليدي‌اي محسوب مي‌‌شود که ارزش والايي دارد و سرچشمه آثار و ثمرات بسياري است که شايد کمتر به بررسي آن پرداخته و در آن دقت شده‌ است.