مفهوم‌شناسي زيارت در فرهنگ اسلامي - صفحه 229

البته ‌معاني‌اي فرعي، مانند خيال و رويا ۱ و لذّت طعام و خوش‌گواربودن آن ۲ نيز بيان شده است که موضوعيت اساسي ندارد و معناي مستقلي محسوب نمي‌شود۳ و مي‌‌توان آن را به همين مجموعه ملحق كرد.
3. به معناي دروغ و تهمت ۴.
4. به معناي سينه.
در اين معنا، اختلاف ديدگاه بسياري وجود دارد، چنان‌که برخي معناي آن را مطلق سينه دانسته‌اند ۵ برخي آن را بالاي سينه و محل اتصال آن به کتف بيان كرده‌اند ۶ و برخي وسط سينه و محل به‌ هم‌ پيوستن استخوان‌ها را مصداق اين معنا دانسته‌اند ۷.
در برخي کتب لغت، معاني جانبي ديگري، مانند سنگِ مانع، هنگام حفر چاه ۸ و اِشراف يکي از جوانب به جانب ديگر ۹ نيز بيان شده است که مي‌‌توان آن‌ها را زير مجموعه همين معنا قرار داد.
5. به معناي چرخش و انحراف از چيزي و تمايل به‌سوي چيزي ۱۰.
شايد بتوان بازگشت برخي مفاهيم، مانند اعوجاج و کجي ۱۱ را نيز به همين معنا دانست.

تحليل و جمع‌بندي مفاهيم

با بررسي و دقّت در اين معاني پنج‌گانه به نظر مي‌رسد که اصل واحد در معاني گوناگون «زور»، مطلق تمايل است و معاني ديگر، از معاني فرعي و مصاديق آن محسوب مي‌‌شود. ۱۲
چنان‌که در گروه معنايي اوّل (پرستش غير خدا در مقام رب يا مطلق شرک)، معناي انحراف از حق و تمايل و گرايش به ديگري، به‌ خوبي مشهود است.
هم چنين است در معناي دوم و سوم؛ چرا که در معناي قدرت، عقل، رياست، رؤيا، طعام خوش‌گوار و ... نوعي تمايل‌ به ‌سوي آن‌ها نهفته است و اهل لغت نيز، به اين مطلب اشاره كرده‌اند.

1.تاج العروس، ج ‌۶، ص ۴۷۸

2.تاج العروس، ج ‌۶، ص ۴۷۹

3.. شايد بتوان اين‌ موارد را نيز، از مصاديق واژه «زور» به شمار آورد كه چگونگي آن تبيين خواهد شد.

4.لسان العرب، ج ‌۴، ص ۳۳۷؛ تاج العروس، ج ‌۶، ص ۴۷۹

5.لسان العرب، ج ‌۴، ص ۳۳۳ و ۳۳۴؛ تاج العروس، ج ‌۶، ص ۴۷۷

6.الصحاح، ج ‌۲، ص ۶۷۳؛ تاج العروس، ج ‌۶، ص ۴۷۷

7.كتاب العين، ج ‌۷، ص ۳۷۹؛ المحيط في اللغة، ج ‌۹، ص ۸۱؛ تاج العروس، ج ‌۶، ص ۴۷۷ ـ ۴۷۹

8.لسان العرب، ج ‌۴، ص ۳۳۴

9.الصحاح، ج ‌۲، ص ۶۷۳؛ معجم مقائيس اللغة، ج ‌۳، ص ۳۶

10.. احمد بن‌ فارس، اين مفهوم را ياد‌آوري مي‌كند و مي‌گويد: «زور: الزاء و الواو و الراء أصلٌ واحد يدلُّ علي المَيل و العدول» (معجم مقائيس اللغة، ج ‌۳، ص ۳۶).

صفحه از 239