1. برخي معتقدند ايشان، با اهداف استعمارطلبانه و براي ضربهزدن به اسلام، به اين مطالعات پرداختهاند؛
2. در مقابل، عدهاي سپاسگزار اين مطالعات اند و آنان را احياکنندگان بسياري نسخههاي خطي اسلامي ميدانند؛
3. ديدگاه ميانهرويي نيز وجود دارد، مبني بر اين که برخي از اين مطالعات، براي کسب علم و برخي سودجويانه است.
براي مستندسازي اين مطلب که هدف از برخي مطالعات ايشان، ضربهزدن به اسلام است، دكتر عزيه طه برخي نظرات مستشرقان، مانند گيوم، جويتين، و سنتوبرت را بررسي کرده است و در مقاله «من افترائات المستشرقين علي احاديث التوحيد»۱ به رد ادعاهاي واهي ايشان پرداخته است. در اين مقاله، چند نکته اساسي به چشم ميخورد:
الف. انگيزه اصلي نگارش اين مقاله، هر چند دامنه پژوهش مشخص نشده است، نقد نگاشتههاي حديثي مستشرقان در باره احاديث توحيد، بخصوص اتهامات آنان در باره انديشه توحيدي پيامبر اسلام صلي الله عليه و آله است.
ب. فقط بر اساس ديدگاههاي علماي اهل سنّت، به اشکالها و اتهامهاي مستشرقان پاسخ ميدهد و فقط به منابع اهل سنّت استناد ميکند و اين، از يکسو نگري وي حکايت ميکند.
ت. براي پاسخدهي به اتهامهاي مستشرقان، از دو روش نقد تحليلي و نقد نقضي استفاده کرده است.
اين نوشتار، از دو بخش كلي تشکيل شده است. در بخش نخست، محاسن و معايب کلي مقاله دكتر عزيه طه بيان ميشود و در بخش دوم، پس از بيان گزارش توصيفي از هر محور، در صورت نياز، آن مطلب به صورت موردي و جزيي نيز نقد ميشود. گفتني است که تمامي مطالب مقاله ايشان، به صورت نقلقولهاي مستقيم يا غير مستقيم، خلاصه، بدون نگارش متن عربي و بدون ذکر نشاني مجدد آن ذکر ميشود.
محورهاي اصلي مقاله
در نام مقاله، قيد «احاديث توحيد» آورده شده است، در حاليکه موضوع بحث گستردهتر از نام مقاله است. اتهامات مستشرقان در باره امّي بودن نبي صلي الله عليه و آله يا تغيير قبله را نيز طرح و به آن پاسخ داده شده است. در مقدمه، ابتدا اين بحث مطرح ميشود که تهمتهاي مستشرقان به رسول
1.. «من افترائات المستشرقين علي احاديث توحيد»، عزية طه، مجله شريعت، کويت، س ۶، ش ۱۳، ۱۴۰۹ ق.