ايشان در خطبه 16 نهج البلاغه در مقام بيان برنامه کاري خود، ابتدا بر راستي و درستي همه آنچه مي‌گويد، تأکيد مي‌کند: «ذِمَّتِي بِمَا أَقُولُ رَهِينَةٌ وَ أَنَا بِهِ زَعِيمٌ؛ ذمّهام در گرو اين سخنانى است كه مىگويم و من صدق آن را تضمين مىكنم».
مولاي متقيان در اين سخن، براي بيان اهميت مطلب و توجه بيشتر مخاطبان، صدق گفتار و حقانيت آن را تضمين مىكند و به مردم اطمينان خاطر مي‌دهد تا آن را بپذيرند. چنين آغازي موجب مي‌شود مخاطب به دقت به سخنان گوش فرا دهد و انگيزه او براي شنيدن سخنان بعدي افزايش مي‌يابد.
هنگامى كه خبر ورود لشكر معاويه به شهر انبار و كشته شدن حسّان بن حسّان بكرى به آن حضرت رسيد، ناراحت، به همراه مردم از منزل به اردوگاه نخيله آمد و بر بالاى بلندي قرار گرفت، خدا را ستايش كرد و بر پيامبر صلي الله عليه و آله رحمت و درود فرستاد. سپس خطبه 27 (معروف به جهاد) را ايراد کرد. امام در اين خطبه به منظور تحريک احساسات شنوندگان، آهسته-آهسته پيش مي‌رود تا به اين روش، به هدف خود دست يابد.
ايشان در ابتداي خطبه، براي انگيزش مخاطبان خود، توضيحي در خصوص جهاد مي‌دهد و جهاد در راه خدا را اين گونه وصف مي‌کند: «أَمَّا بَعْدُ فَإِنَّ الْجِهَادَ بَابٌ مِنْ أَبْوَابِ الْجَنَّةِ فَتَحَهُ اللَّهُ لِخَاصَّةِ أَوْلِيائِهِ وَ هُوَ لِبَاسُ التَّقْوَى وَ دِرْعُ اللَّهِ الْحَصِينَةُ وَ جُنَّتُهُ الْوَثِيقَة؛ امّا بعد [از حمد و ثناى الهى بدانيد] جهاد درى از درهاى بهشت است كه خداوند آن را به روى دوستان [خاص خود] گشوده است، و آن لباس تقوا، زره محكم خداوند و سپر مطمئن اوست».
به اين ترتيب، امام در آغاز خطبه، توجه طرف مقابل را جلب و اشاره مي‌کند که جهاد، لباس تقوا، سپر خداوند و دري از درهاي بهشت است. جهاد، مايه عزّت، آبرو و سربلندي اقوام و ملّت‌ها و عامل پيشگيري از انواع آفات است. ايشان سپس، جنبه‌هاي منفي جهاد را در عبارات کوتاه و پر معنا بر مي‌شمرد و ذلت و خواري، تحقير شدن، فراگيري بلا، ضايع شدن حقوق، تباهي عقل و محروم شدن از عدالت را از آثار ترک جهاد بيان مي‌فرمايد. در ادامه، جريان ورود دشمنان به شهر انبار،کشتن کارگزار امام، بيرون راندن سپاه از مرز، بي‌حرمتي به زنان مسلمان و اهل کتاب و ربودن اموال مسلمانان را به‌تفصيل بيان مي‌کند و به اين ترتيب، تعصّب و غيرت مخاطبان را بر مي‌انگيزد. ايشان به صورت تدريجي مردم را به جهاد فرا مي‌خواند و با شيوه خاص سخنوري، مردم را به جنگ با دشمنان ترغيب مي‌کند. «در نتيجه سخنان پر شور و بسيار مؤثر حضرت علي عليه السلام گروهي نزد ايشان آمدند و آمادگي خود را جهت شرکت در جنگ اعلام نمودند» ۱.
1.پيام امام، ج۲، ص۱۳۶ ـ ۱۷۵
