كافى و اصول اربعمأة - صفحه 15

خود به تعداد آن اصول، تأليف دارد. (الفهرست، ص 118). از آنچه شيخ طوسى در ترجمه حميد بن زياد گفته است، بر مى آيد كه بيشتر اصول اربعمأه در زمان حميد و نزد او موجود بوده است و شايد مهاجرت كلينى به بغداد، براى ملاحظه بعضى از اصول و تصحيح و تهذيب كتابش بوده باشد.
6 ـ بسيارى از دانشمندان و محدثان بزرگ اسلامى تصريح كرده اند كه مجموعه اصول اربعماه در كتب اربعه و على الخصوص كافى گرد آمده است و حتى يكى از دلائل اندارس آن اصول، تاليف اين كتاب بوده است، چنانكه شهيد ثانى (مقتول به سال 965) در شرح رساله درايه خود مى فرمايد:
امر متقدمين به چهارصد كتاب استقرار داشت كه آنها را اصول مى ناميدند و اعتماد شيعه بر آن اصول بود. سپس برخى از آنها را روزگار پراكنده ساخت. گروهى از دانشمندان، آن اصول را در كتابهاى مخصوصى به منظور سهولت دسترسى خلاصه نمودند. بهترين اين خلاصه ها، كتاب كافى تأليف محمدبن يعقوب كلينى و كتاب تهذيب شيخ طوسى است. (الدرايه).
شيخ بهايى (م 1031 هجرى) در خاتمه وجيزه مى نويسد:
قدماى محدثيـن ـ رضـى الله عنهم ـ احاديثـى كه از ائمه ما ـ سلام الله عليهم ـ به ايشان رسيده بود،درچهارصد كتاب به نام «اصول» جمع نمودند.بعدازآن،برخى از متأخرين ـ شكرالله سعيهم ـ متصدى جمع اين كتب و مرتب كردن آنها شدند، تا به آسانى در اختيار جويندگان اخبار قرار گيرد. پس كتابهاى مبسوط و مبوب و اصولى مضبوط و مهذّب با اسانيد متصله به اهل عصمت ـ سلام الله عليهم ـ همچون كتاب كافى، من لا يحضره الفقيه، تهذيب، استبصار، مدينه العلم، الخصال، امالى، عيون اخبار الرضا عليه السلام و غيره را تأليف نمودند. (وجيزه، ص 183 و 184)
مؤلف كتاب دفاع عن الكافى در باره فراهم آمدن اصول اربعمأه در كتاب كلينى مى نويسد:
«و بعد ظهور الكافى اضمحلت حاجة الشيعة الى تلك الاصول الاربعمأئة لوجود مادتها مرتبة مبوبة فى ذلك الكتاب » (دفاع عن الكافى، ج 1، ص 27)

صفحه از 17