نگاهى به كتاب « جوامع الكلام فى دعائم الاسلام » - صفحه 124

الـدين الحسيـنى ... » (ص 23 ـ 24) « سمّيته و بجوامـع الكلام فى دعائم الاسلام لطرق اهل البيت عليهم السلام ، و رتبته على مقدمة و عقود و خاتمة » ۱ (ص 29).
وى در اين مقدمه به بيان ارزش علم حديث در ميان ساير علوم پرداخته و آن را «اجلّ العلوم قدرا و اعظمها شأنا و فخرا» (ص 24) معرفى كرده است. او اين مقام بلند حديث را ناشى از آن مى داند كه: «ساير علوم به آن استناد مى جويند و عقايد و معارف متكى بر آن هستند، زيرا هر دليلى كه مستند نقلى نداشته باشد عليل است و هر علمى كه به شرع استناد نجويد، جهل، وهم و گمراهى است» (همانجا).
سيّد ميرزا، سپس از تلاش خستگى ناپذير خود در راه تحصيل علم حديث و سختى هاى اين راه خبر مى دهد و اينكه سرانجام خداوند او را به محضر درس استادش «محمدبن على بن خاتون طوسى عاملى» رسانده است. وى استادش را با عبارات مدح آميز مفصّلى ياد كرده و از اينكه از محضر درس وى بهره هاى فراوان برده خبر مى دهد. (ص 25 ـ 26).
او انگيزه خود را از تأليف اين كتاب چنين بيان مى دارد كه برخى از دوستانش از وى خواسته اند كه كتاب «منتقى الجمان» ـ كه ذكر آن رفت ـ با اينكه در روش تأليف خود بى سابقه است، اما مشتمل بر همه ابواب حديث و انواع آن نمى باشد از اين رو وى كتابى تأليف كند و به تكميل مباحث آن بپردازد (ص 26 ـ 27). بر اين اساس، سيد ميرزا جزائرى به معرفى محتواى كتابش پرداخته و چنين توضيح مى دهد كه اين كتاب همچون «منتقى الجمان» فقط شامل احاديث صحيح السند و حسن فقهى نيست بلكه احاديث موثّق را نيز شامل مى شود و علاوه بر روايات فقهى، احاديث مواعظ، آداب و قصص را نيز در بر دارد (ص 27). با اين حال وى در روش تأليف دقيقا روش «منتقى الجمان» را در

1.ـ شيخ آقا بزرگ تهرانى در الذريعة (ج ۵، ص ۲۵۲) به دليل مشاهده نوشته اى از سيد نعمت الله جزائرى، شاگرد سيد ميرزا، كه كتاب او را «جوامع الكلم ...» ناميده است و اينكه مولف «جنات الجنات» و محدث نورى در «مستدرك الوسائل» نيز اين كتاب را به صورت ياد شده خوانده اند، نام دوم را برگزيده و معرفى مفصل كتاب و نسخه هاى آن را ذيل عنوان «جوامع الكلم» (الذريعة، ج ۵، ص ۲۵۳) انجام داده است، گر چه توضيحات مذكور را ذيل عنوان «جوامع الكلام» آورده است.

صفحه از 132