توحيد از ديدگاه قرآن و نهج‏ البلاغه (1) - صفحه 55

سنريهم آياتنا فى الافاق و فى انفسهم حتّى يتبيّن لهم انّه الحقّ (فصلّت، 53)
شيوه قرآن كريم در معرفى خداى تعالى، توجه دادن به نشانه هاى او در آفرينش است. اينك چند نمونه را ذكر مى كنيم:
اول ـ و الهكم اله واحد لا اله الاّ هو الرحمن الرحيم انّ فى خلق السماوات والارض و اختلاف الليل و النهار والفلك الّتى تجرى فى البحر بما ينفع الناس و ما انزل اللّه من السّماء من ماء فاحيا به الارض بعد موتها و بثّ فيها من كلّ دابة و تصريف الرّياح و السحاب المسخّر بين السّماء والارض لآيات لقوم يعقلون (بقره، 164)
دوم ـ انّ فى خلق السّموات والارض و اختلاف الليل و النّهار لآيات لاولى الالباب. (آل عمران، 190)
سوم ـ و من اياته أن خلقكم من تراب ـ تا ـ ولكن اكثر الناس لا يعلمون (روم، 20 تا 30).
چهارم ـ خلق السّماوات والارض بالحقّ تعالى عمّا يشركون ـ تا ـ ان الله لغفور رحيم (نحل،3تا18)
سپس اميرالمؤمنين عليه السلام در ادامه خطبه به فرق بين فاعليّت خدا و ديگران اشاره كرده، چنين مى فرمايد:
«فاعل لا باضطراب آلة، و مقدّر لا بجول فكرة، غنىّ لا باستفادة»فاعليت او همچون مخلوقات نمى باشد كه با به كارگرفتن ابزار يا همراه با حركت باشد. و تقدير فرمودن و اندازه دانش به اشياء با جولان دادن انديشه نيست.
در ادامه خطبه، دوباره به مغايرت ذات او با هر چيز ديگر مى پردازد و مى فرمايد:
«بتشعيره المشاعر عُرف اَن لا مشعر له، و بمضادّته بين الامور عرف اَن لا ضدّ له، و بمقارنته بين الاشياء عُرف اَن لا قرين له»«به اينكه براى مخلوق ها مشاعر (راه هاى شعور مانند گوش و چشم و زبان) قرار داده است، دانسته مى شود كه او چون آنان نيست و مشاعر ندارد. و با برقرارى تضادّ بين جمعى از آفريدگانش، دانسته مى شود كه ذات پاك او از دائره تضادّ بيرون است و ضدّى برايش متصوّر نيست. و همچنين وى بعضى از آفريدگان را قرين و همدم بعضى ديگر فرموده است (مانند زوجين)، پس او را قرين و همدمى نيست»

صفحه از 53