دوستى و محبت، از آنجا ناشى مى شود كه آدمى در نفس و ذات خود، ذلّت و خوارى بيابد. و آن كس كه نفس خود را شريف و بلند مرتبه دانست، نفاق را بر خود ننگ و عار مى داند. به عبارتى منافق مجبور است برخلاف ميل خود، تواضع، مداهنه و كوچكى كند.

زشتى نفاق

منافق با داشتن رذايل اخلاقى فراوان، از صدق و راستى و جمال و زيبايى اخلاقى بى بهره است. و كسى كه فاقد هر گونه مزاياى معنوى است، هرگز نمى تواند مزيّت آفرين باشد و زيبايى و نيكى را به ديگران منتقل سازد. منافق، سخنش را به محبت و دوستى مى آرايد، ولى درونش منجلابى از زشتى و پليدى است، پس با وجود تمام تصنّعات و به شكلى ناخودآگاه، ظاهرش از آن زشتى و پليدى نشانى خواهد داشت. اميرالمؤمنين عليه السلام فرمود: ما أَقْبَحَ بِالإِنْسانِ أَنْ يَكُوَنَ ذاوَجْهَيْنِ. چه زشت است براى آدمى كه دورو (صاحب دورو) باشد. يعنى با مردم به نفاق رفتار كند و ظاهر و باطنش با هم موافق نباشد^۱ . آنچه بيش از همه چهره نفاق را در نزد انسان كريه و زشت مى سازد، بى آبرويىِ انسانِ دو رو نزد حق تعالى است، زيرا كه فرمود:
اِيّاكَ وَ الِّنفاقَ فَإِنَّ ذاالْوَجْهَيْنِ لا يَكُونُ وَجيها عِنْدَاللّهِ. بر توست، دورى از نفاق با مردم، زيرا انسان دورو، نزد خدا منزلتى ندارد.^۲

ايمان منافق

على عليه السلام ايمان منافقان را چنين توصيف مى فرمايد:
وَ للاِيمانِ حالاتٌ وَ مَنازِلٌ يَطُولُ شَرْحُها، وَ مِنْ ذلِكَ أَنَّ الإِيمانَ قَد يَكُونُ عَلى وَجْهَيْنِ: إِيمانٌ بِالْقَلْبِ وَ إِيمانٌ بِاللِّسانِ، كَما كانَ إِيمانُ الْمُنافِقِينَ عَلى عَهْدِرَسُولِ اللّهِ صلى الله عليه و آله وسلم لَمّا قَهَرَهُمْ بِالسَّيْفِ، وَ