همانا زبانِ مرد با ايمان در پس دل اوست ـ و آن چه گويد در گرو ايمان است ـ . و دل منافق از پس زبان اوست ـ و هر چه بر زبان راند بر او تاوان است ـ چه، مرد با ايمان چون خواهد سخنى بر زبان آرد، در آن نيك بينديشد. اگر نيك است، آشكارش كند، و اگر بد است پنهانش دارد. و منافق مى گويد آنچه بر زبانش آيد، و نمى داند چه به سود اوست و چه او را نشايد. و رسول خدا صلى الله عليه و آله وسلم فرمود: «ايمان بنده اى استوار نگردد تا دل او استوار نشود، و دلِ او استوار نشود تا زبان او استوار نگردد.» ...
در همين زمينه اميرالمؤمنين عليه السلام فرمود: «لسانه كالشهد و لكن قلبه سجن للحقد» زبان او مانند شهد است (يعنى عسل) وليكن دلش زندانى براى حِقْد (يعنى كينه) است. يعنى شيرين زبان است امّا كينه توز. 1
آن حضرت عليه السلام در خطبه 194 نهج البلاغه در مورد منافقان مى فرمايد: ... قُلُوبُهُمْ دَويَّةٌ وَ صِفاحُهُمْ نَقِيَّةٌ. يَمْشُونَ الْخَفاءَ، وَ يَدِبُّونَ الضّراءَ. وَصْفُهُم دَواءٌ، وَ ذِكْرُهُمْ شِفاءٌ و فِعْلُهُم الدّاءُ العَياء...
... درونشان بيمار است و برونشان پاك، پوشيده مى روند، چون خزنده اى زيانمند و زهرناك، وصفشان داروست و گفتارشان بهبودِ جان و كردارشان دردِ بى درمان...
و يا در موارد ديگرى فرموده اند: اَلْمُنافِقُ لِسانُهُ يَسُرُّ وَ قَلْبُهُ يَضُرُّ. منافق زبانش شاد مى كند، و دلش زيان مى رساند (و اين تأكيدى بر جمله «المنافقُ مَكورٌ، مَضرٌّ، مرتاب» است.) 2 ... إنْ سَأَلوا أَلْحَفوا، وَ إنْ عَذَلُوا كَشَفُوا وَ إِنَ حَكَمُوا أسْرُفُوا... ... اگر بخواهند بستهند و اگر ملامت كنند، پرده درى كنند، و اگر داورى كنند، اسراف ورزند ...
در همين موضوع، سخن رسول خدا صلى الله عليه و آله وسلم در مورد علامت منافق قابل توجّه است كه فرمودند: و امّا عَلامَةُ المُنافِقِ فَأَرْبَعَةٌ: فاجرٌ دَخْلُهُ، يُخالِفُ لِسانُه قَلْبَهُ، وَ قَوْلُهُ فِعْلَهُ، وَ سِريِرَتُه
1.ـ شرح غررالحكم جلد ۵، ص ۱۲۵، حديث ۷۶۱۸.
2.ـ همان، جلد ۲، ص ۶، حديث ۱۵۷۶.
