مجلسى در شرح كافى، بررسى شده است.

كليدواژه: صفات خدا / صفت ذات / صفت فعل / اراده / مشيّت / ضدّ وجودى

مقدّمه

بزرگان فلسفه و كلام اسلامى براى صفات واجب ^۱ ، تقسيماتى ذكر كرده‏اند:
1. تقسيم صفات به ثبوتى ايجابى و سلبى تقديسى. بازگشت صفات سلبى به سلب نقص يا سلب امكان است. بنابراين، از كثرت به وحدت مى‏رسيم و چون نتيجه نفى در نفى اثبات است، بازگشت سلب نقص به اثبات كمال است و از اينجا مى‏توان گفت: تمام صفات متعدّد ثبوتى ذاتى و سلبى به كمال باز مى‏گردند و كمال عين ذات است. (5: ص 158)
2. صفات ثبوتى را به حقيقتى و اضافى و حقيقىِ ذات اضافه تقسيم كرده‏اند. اوّلى مانند: عالم؛ دومى مانند: عالميّت؛ سومى مانند: خالق و رازق. صفات حقيقى ثبوتى را صفات ذات و صفات حقيقىِ ذات اضافه را صفات فعل مى‏نامند. بازگشت صفات حقيقى به وجوب وجود و بازگشت صفات حقيقى ذات اضافه به قيّوميّت است؛ چرا كه در غير اين صورت، وحدت حق آسيب مى‏پذيرد و در ذات احدى، كثرت راه مى‏يابد. (7: ج 6، 119ـ120)
صفات واجب را با نگاه ديگرى، بايد سه قسم كرد ^۲ : برخى از صفات را همه متفكران اسلامى، صفات ذات و برخى را همگان، صفات فعل شمرده‏اند؛ ولى