تحلیل فقه الحدیثی مدلول روایات مخلوق اول

نشریه : علوم حدیث

نویسنده : پديدآورنده : مجید معارف
پديدآورنده : حسام امامی دانالو

چکیده :

در جوامع روایی، مجموعه‏‏ای از احادیث وجود دارند که بر اساس آن‌ها، آب، قلم، عقل، نور پیامبر اکرم(ص)، ارواح ائمه:، مشیت الهی و حروف معجم به ‌عنوان مخلوق اول معرفی‌شده‌اند که سبب تعارض ظاهری این اخبار است. در میان حدیث‌پژوهان دو رویکردِ جمع و نقد نسبت به این احادیث وجود دارد؛ جمع به این صورت که موارد مذکور، نام‏‏های حقیقتی واحدند و نقد به این صورت که مضمون یکی را تأیید و مدلول سایر موارد را ردّ کرده‏‏اند؛ امّا شواهد متعددی همچون معنای لغوی کلمه «اول» که مخلوقات مذکور در احادیث به آن توصیف ‌شده‌اند و کاربرد قرآنی - روایی آن، پذیرش هر دو رویکرد را با چالش روبه‌رو می‏‏کند. لذا در پژوهش حاضر جمع نوینی نسبت به این احادیث ارائه‌ شده است؛ به این نحو که مقصود از معرفی مخلوقاتی متنوع تحت عنوان مخلوق اول در روایات، اشاره به شرافت و اهمیت آن‌ها و ضرورت توجه مسلمانان به مصادیق مخلوق اول بوده و نه معرفی مخلوق نخستین.