ضياء الثقلين و مطلع النيّرين فرهنگ واژگان قرآن و حديث - صفحه 194

جلالت قدر مرحوم شبّر و اينكه او با وجود اجتهاد و فقاهت، محدّث نيز بوده است،او را واداشته تا شرح حال آن مرحوم را بنگارد. (17: ج 2، ص 212)
يكى از آثار چاپ نشده مرحوم سيّد عبداللّه‏ شبّر، فرهنگ واژگانى است به عربى در مفردات الفاظ قرآن و حديث در 300 برگ دو صفحه‏اى (= 600 صفحه). اين نسخه خطّى به خطّ احمدبن احمدبن قاسم خليفه و تاريخ نگارش آن روز دوشنبه 23 رجب 1232 هجرى است. تصويرى از اين نسخه به شماره 359 به كوشش فاضل ارجمند، جناب سيّد احمد حسينى اشكورى، در مركز احياء التراث الاسلامى قم فراهم آمده است. نام كتاب در صفحه نخست نسخه خطّى «ضياء الثقلين و مطلع النيّرين» ضبط شده است؛ ولى در بسيارى از منابع ۱ با عنوان «مطلع النيّرين في لغة القرآن و الحديث أحد الثقلين» آمده است.
مؤلّف در صفحه نخست اهمّيّت ثقلين را يادآور شده و گفته است: درباره واژگان اين دو منبع مهم، كار شايسته‏اى صورت نگرفته است؛ به جز كتاب قليل النظير مجمع البحرين از مرحوم فخرالدين طريحى (درگذشته 1085 يا 1087ق). مرحوم شبّر افزوده است: در كتاب طريحى، غثّ و سمين و عاطل و ثمين گرد آمده است. از اين رو، من كوشيدم تا حشو و زوايد آن را بزدايم و فوايد و فرايدى با همان تبويب، بر آن بيفزايم. (5: برگ 1) در اين كتاب نيز مانند مجمع البحرين، آخرين حرف اصلى كلمه ملاك تقسيم و فصل بندى قرار گرفته است. براى نمونه، مادّه «أدب» در كتاب الباء و «فلج» در كتاب الجيم آمده است. حروف آغازين موادّ هر كتاب نيز بر اساس شيوه الفبايى است. براى نمونه كتاب الجيم از ماده «أجج» آغاز و به ماده «هيج» [= هاج] ختم مى‏شود؛ بسان الصحاح جوهرى و لسان العرب ابن‏منظور.

1.از جمله، نك: ۱۹: ج ۲، ص ۲۵۱؛ ۹: ج ۲۱، ص ۱۵۷؛ ۷: ج ۱، مقدّمه سيّدعلى شبّر؛ صفحه ى، شماره ۵۱؛ ۴: ج ۱، ص ۱۵، مقدّمه سيّد محمّد صادق صدر، شماره ۵۲.

صفحه از 199