يتَّقُونَ * لَهُمُ البُشْرى في الحياة الدُّنيا و في الآخرةِ لا تَبْديلَ لِكَلِماتِ اللّه‏ِ ذلكَ هو الفَوْزُ العَظيمُ. (يونس (10) / 62 ـ 64)

مقدّمه

از مهمترين ويژگيهاى انسان سالم، داشتن گوهر عقل است. سلامت جسم و روان در سايه عقل به دست مى‏آيد. عقل ابزار تشخيص نيك و بد، راهيابى به سوى معرفت و شناخت جهان، شناخت خود و جايگاه خويش در نظام خلقت، شناخت اهداف و وسيله‏هاى رسيدن به اين اهداف است.
امام صادق عليه ‏السلام در كلام والا گهرى به يكى از صحابه خويش، عقل را مركز و محور امر عبوديّت قرار داده و شخص را به واسطه او در قيامت، مستوجب پاداش يا عقوبت دانسته و به دليل عظمت خلقتش، 75 لشكر و همراه براى او معرّفى فرموده است. (12: ج 1، ص 20، ح 14) به نظر مى‏رسد، اين لشكريان در سه محور ارتباطى فرد با خود، با خدايش و با اجتماعش، متجلّى و متظاهر گرديده‏اند.
فكر انسان اعمال و احساسات او را پى مى‏ريزد و شكل مى‏دهد و رهبر اين فكر به بيان اميرالمؤمنين عليه ‏السلام عقل است. (15: ج 1، ص 96) بنابراين، اگر فرد صاحب عقل به وسيله اعمال و رفتارهايى، عقلش را مراقبت كند و شكوفا سازد، تزكيه و رشد دهد (1: ص 53؛ 5: ص 221؛ 3: ص 283؛ 14: ج 75، ص 186) سلامت روان او ـ كه متأثّر از فكرش است ـ تضمين گشته است.
فرد عاقل بنا بر معرّفى امام صادق عليه ‏السلام (در حديث عقل و جهل) با خداى خود ارتباطى به شكل بنده فرمانبردارى دارد كه اوامر خدايش را اطاعت و از نواهى او دورى مى‏كند و هر گاه مرتكب خطايى شود، با توبه و اِنابه و دعا، به سوى او باز مى‏گردد و چشم اميدش فقط و فقط، به رحمت و بخشايش الاهى دوخته است. وى شاكر و سپاسگزار نعمات الاهى است و بر او توكّل مى‏نمايد (در ادامه، آثار اين رفتارها از زبان آيات و احاديثى ديگر بازگو مى‏شود.)