انسان سالم از ديدگاه قرآن و حديث - صفحه 106

همچنين او با تبعيّت از نداى درونى خويش، از فرمانهاى فرستادگان الاهى در جهت رسيدن به بندگى، پيروى مى‏كند و ذخيره‏هاى عقل خويش را باز مى‏شناسد و در اين راستا رابطه صحيح و اخلاقى خود را با خدا، پيشوايان، خويشتن و اطرافيان برقرار مى‏كند.
بازشناسى ذخيره‏هاى عقل به تقويت عقل مى‏انجامد و در اثر تقويت عقل، نتايج ارزشمندى نصيب بنده مى‏گردد؛ از جمله اينكه منجر به عبرت‏گيرى فراوان او از حوادث مى‏شود (1: ص 471، ش 10756) و پيش از آغاز هر كارى درنگ و تأمّل مى‏ورزد (11: ج 1، ص 199) و بدين وسيله، خود را از پشيمانى بر اثر عجله، مى‏رهاند. (7: ج 1، ص 100)
وجود عقل زمانى معنى و مفهوم درست خود را دارد كه با صفات بسيارى (بيش از 30 صفت در حديث عقل و جهل) حضور و ارتباط خود را با جامعه نشان دهد. ساختارى بر اساس انصاف، عدل، مهربانى، گذشت و صبر و... كه اينها همه، به او شادابى و طراوت و سلامت و عزّت مى‏بخشد و او را موفّق و سعادتمند مى‏گرداند. به نظر مى‏رسد اين سه مسئله ارتباطى (ارتباط با خود، با خدا، با اجتماع) به طور تنگاتنگ و حلقه‏وار، به هم متّصل‏اند و در همديگر تأثير و تأثّر دارند. فرد هر قدر به اين فضائل نزديك‏تر باشد، عاقل‏تر و سالم‏تر خواهد بود و به هر مقدار كه از اين صفات دور باشد، از سلامت روان فاصله مى‏گيرد و بيمارى جهل و به دنبال آن بيمارى روان خواهد داشت؛ چرا كه گفتيم روان از نحوه چگونگى فكر و انديشه برخاسته از عقل، متأثّر است.

1. ارتباط انسان با خدا

همان طور كه در بيان حديث لشكريان عقل و جهل، به طور مختصر، اشاره شد، در آيات و احاديث فراوان ديگر نيز اين ارتباط بر اساس سه محور خدا، خود، اجتماع، به شكل قوى به چشم مى‏خورد. سرآغاز ارتباط صحيح با خدا معرفت به

صفحه از 113