زکات علم با توفیق ترجمه متون شیعه

به بهانه انتشار دو کتاب "ترجمه تحف العقول" و "ارشاد شیخ مفید"، به زبان فرانسوی، در مؤسسه علمی فرهنگی دارالحدیث، مصاحبه‌ای با مترجم این آثار، سرکار خانمفریده مهدوی دامغانی، انجام شد که متن کامل آن را مشاهده می‌نمایید.

۱-  خواهشمند است از آثار شیعی‌تان سخن بگویید، لطفا توضیح دهید که تاکنون چه آثار مهمی را در ادبیات شیعی و به کدامیک از زبان‌های اروپایی ترجمه کرده اید ؟

گرچه این نکته را بارها و بارها توضیح داده ام اما برای نوبتی دیگر علت شکل‌گیری و آغاز این نوع آثار را خدمتتان عرض می‌کنم. سالها پیش در نخستین سفر عُمره‌ای که توفیق تشرف یافته بودم، در آخرین شوط از آخرین طواف آن سفر که در ماه رجب صورت گرفت و بی آن که هیچ تمایلی به وداع کردن از آن مکان متبرک و الهی داشته باشم، در حین راه رفتن در گرمایی بالای پنجاه درجۀ سانتیگراد، در چلۀ تابستان، از خداوند متعال و مهربان تقاضا کردم که در آن هفتمین شوط، نیایشی زیبا و دعایی نیکو از وجودم تراوش کند تا من بتوانم آن را به نیکوترین وجه به خالق یگانه‌ام تقدیم دارم. ناگهان بی آن که آگاهی دقیقی از روح و جانم در آن لحظه داشته باشم، در همان مکان مقدس و متبرک از خداوند عزّو جلّ تقاضا کردم توفیق به بنده مرحمت فرماید تا هر آن چه متن شیعی شایسته و ضروری و لازمی وجود داشته باشد به زبان های فرانسوی و انگلیسی (و شاید هم ایتالیایی) ترجمه کنم و زکات علم بسیار ناچیزم را به آن شکل خالصانه تقدیم دارم. آن دعا در سال ۱۳۸۴ شمسی بر زبانم رانده شد. در طول سالهای پس از آن، من این توفیق را یافتم که نزدیک به سیصد متن شیعی را به دو زبان فرانسوی، انگلیسی و برخی را نیز به ایتالیایی ترجمه کنم. از میان این آثار، تمام دعاها و زیارت‌ها و خطبه‌ها و حتی قصیده‌های بسیار معروف شیعی و به ویژه عاشورایی را ترجمه کردم که در دو مجلد تحت عنوان «در آستانۀ رحمت الهی» منتشر شد.  پیش از آن دوران، من فقط به ترجمۀ صحیفۀ مبارکۀ سجادیه مبادرت ورزیده بودم، ولی پس از آن نخستین سفر عمره ـ که آن قدر پر برکت بود که در طول سالهای بعدی نیز دیگر بار به همراه اعضای خانواده ام و حتی در یک نوبت هم با پدر عزیزم به آن سرزمین وحی سفر کردم و حتی توانستم که مناسک حج خود را نیز به جای آورم ـ، این توفیق را یافتم که صحیفۀ مبارکۀ سجادیه را به زبان ایتالیایی نیز ترجمه کنم.

در آن مکان مقدس از خداوند عزّو جلّ تقاضا کردم به بنده توفیق  دهد تا هر آن چه متن شیعی شایسته و ضروری و لازمی وجود داشته باشد به زبان های فرانسوی و انگلیسی (و شاید هم ایتالیایی) ترجمه کنم و زکات علم بسیار ناچیزم را به آن شکل خالصانه تقدیم دارم. آن دعا در سال ۱۳۸۴ شمسی بر زبانم رانده شد. در طول سالهای پس از آن، من این توفیق را یافتم که نزدیک به سیصد متن شیعی را به زبان های فرانسوی، انگلیسی و برخی را نیز به ایتالیایی ترجمه کنم.
سپس کتاب لهوف و نفس المهموم و چندین و چند کتاب گوناگون راجع به حضرت سید الشهدا علیه السلام که با عنوان «مقتل» معروف هستند و نیز آثاری راجع به سیره و زندگینامۀ چهارده معصوم علیهم السلام اجمعین، مانند زندگینامۀ حضرت زهرا سلام الله علیها و زندگی پیامبر اعظم صلی الله علیه و آله و سلم و نیز شروح متعددی بر کتاب صحیفۀ مبارکۀ سجادیه را به این شکل ترجمه کردم و پس از آن، به ترجمۀ کتاب مستطاب «اصول کافی» در پنج مجلد و نزدیک به دوهزار و پانصد صفحه به زبان فرانسوی اقدام ورزیدم که برای نخستین بار انجام می‌شد. پس از اتمام آن کار، به پدر عزیز و مهربانم ـ که امیدوارم سایه پر مهرشان همچنان برای سالیان دراز بر سر من خواهر و برادر و فرزندانم مستدام باقی بماندـ عرض کردم که اینک در نظر دارم به ترجمۀ الباقیِ «کتب اربعه» که نزد ما شیعیان از اهمیت بسزایی برخوردارند اقدام ورزم. پس از مشورت با پدر عزیزم، ایشان به بنده فرمودند که با تحف العقول ابن شعبه حرّانی (ره) آغاز به کار کنم. پس از آن به ترجمۀ روضۀ کافی شیخ کلینی (ره) و سپس به ترجمۀ «ارشاد» شیخ مفید (ره) و نیز گزیده‌ای از نهج البلاغه روی آوردم و همۀ آنها را به زبان فرانسوی ترجمه کردم. ترجمه‌ها بسیار حساس بود و من وظیفه داشتم تا آنجا که در توان دارم با نهایت دقت و صداقت و یکپارچگی به ترجمۀ آن مهمترین آثاری که شامل صدها و صدها حدیث ارزشمند از اهل بیت علیهم السلام اجمعین است بپردازم. پدر عزیزم همواره به بنده تذکر می‌دادند که نهایت احترام و دقت را نسبت به کلام متبرک و مبارک امامان معصوم علیهم السلام و به ویژه نسبت به فرمایشات حضرت رسول اکرم صلی الله علیه و آله و سلم و حضرت امیرالمومنین علیه السلام داشته باشم و هیچ چیزی را کم یا زیادتر از آن چه بود ترجمه نکنم. تمام این ترجمه‌ها سالهای سال به طول انجامید. پسر بزرگم فرید نیز در طول تحصیلات دانشگاهی خود بنا به تشویق این کمترین و عشق و ارادت عمیقی که به اهل بیت علیهم السلام اجمعین داشت و ان شاءالله همواره خواهد داشت به ترجمۀ تحف العقول و روضۀ کافی به زبان انگلیسی مبادرت ورزید و بنده به عنوان ویراستار تخصصی به ویرایش کارهایش پرداختم. در طول این سالها، کتابهای دیگری نیز مانند نقش ائمه در احیاء دین اسلام و آخرین نماز پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلّم به قلم شیوای مرحوم علامۀ عسکری (ره) و سه اثر هم از مرحوم شهید مطهری (ره) و یک اثر هم از حضرت آیت اله سبحانی که امیدوارم وجودشان در صحت و سلامت کامل باشد تحت عنوان پاسداری از مرقد پیامبران و امامان علیهم السلام اجمعین و نیز کتاب هایی راجع به مناسک حج و عمره به زبانهای فرانسوی و انگلیسی و بسیاری دیگر (که در بعثۀ مقام معظم رهبری در سازمان حج و زیارت منتشر شد) ترجمه کردم. همزمان، برای کودکان و نوجوانان عزیز، مجموعه‌های متعدد و گوناگونی را چه برای بنیاد نهضت ترجمه و چه برای کانون پرورش فکری کودکان ترجمه کردم و همزمان آثار متعددی را نیز برای انتشارات بسیار محترم انصاریان و نیز سازمان جامعة المصطفی (ص) انجام دادم و حتی کتابی هم از پدر عزیزم تحت عنوان شهربانو، مادر معظمۀ حضرت علی بن الحسین علیه السلام را به فرانسوی ترجمه کردم (که انتشارات انصاریان آن را با نهایت محبت و دوستی منتشر کردند) و سپس به ترجمۀ کتاب عباس بن علی علیه السلام اثر جناب مقرم (ره) و نامه‌های امیرالمومنین علیه السلام و مهم ترین سروده‌های عاشورایی از قرن نخست تا قرن چهاردهم را که شامل شصت و سه شاعر معروف ادبیات عرب است برای نخستین بار در دنیا به فرانسوی ترجمه کردم. در واقع، هر قدر بیشتر در این مسیر عرفانی و مذهبی و همزمان تخصصی، گام بر می‌داشتم بیشتر متوجه نیاز شدید و مبرم شیعیان بزرگواری می‌شدم که در سراسر دنیا حضور دارند و شاید به زبان عربی هم آشنایی نداشته باشند. به همان نسبت، متوجه می‌شدم که باید روز به روز بر میزان دقتم در ترجمۀ این آثار حساس بیفزایم. در واقعّ هر قدر آثار اندیشمندان اهل سنّت در همۀ نقاط این دنیای امروزی بسیار به آسانی یافت می‌شود، به همان اندازه و با نهایت تاسف، تعداد ترجمه‌هایی صحیح و شایسته و دقیق از آثار مهم شیعی کم و ناچیز است و لذا لزوم و ضرورت ترجمۀ مهم ترین آثار کلاسیک شیعی به نخستین دغدغۀ بنده مبدل شد و جزو ارجحیت های حرفه‌ای این بنده به عنوان یک مترجم چند زبانه آشکار شد. لذا  از سال ۱۳۸۹تا سال ۱۳۹۹ شمسی وقتم را منحصرا به ترجمۀ آثار شیعی سپری کردم و کوشیدم تا آنجا که برایم مقدور است به انجام دادن این کار بزرگ و همزمان بسیار سخت مبادرت ورزم. من در انجام این کارها از هیچ کسی کمک یا یاری نگرفتم و صرفا با قدرت ایمان و اعتقاد راسخم به این که وظیفۀ هر مسلمان شیعۀ تحصیل کرده این است که به انجام چنین کارهای تخصصی و اساسی در گسترش و تبلیغ و معرفی و ترویج آثار مهم شیعی همّت گمارد، با قلبی مصمم به انجام این ترجمه‌ها پرداختم. امروزه، تبلیغاتی که سایر ادیان در معرفی اعتقادات دینی و شریعت آیین خود می‌کنند بسیار توانمندانه و همزمان عوام پسندانه است و ما شیعیان نیز نباید کمتر از برادران و خواهران مترجممان که در ادیان و فرقه‌های دیگری مشغول انجام دادن دقیقا همین نوع کارها با نهایت جدیّت هستند کار انجام دهیم و باید با اراده‌ای قوی بکوشیم که این خلأ بسیار فاحش را با تقدیم ترجمه‌هایی بسیار خوب و دقیق از آثاری که قدمتی طولانی و اهمیتی اساسی در تاریخ دینی و فرهنگی ما دارند را در کوتاه ترین زمان ممکن برای خوانندگان علاقه مندمان در سراسر دنیا فراهم آوریم. و منظور بنده صرفا خوانندگان شیعی نیست، بلکه خوانندگانی متعلق به سایر ادیان نیز هست.
این یگانه تغییری است که به عنوان مترجمی ایرانی و نیز به خاطر عشق و ارادت و اخلاصی که به اهل بیت علیهم السلام اجمعین دارم انجام داده ام تا هم ماهیت اصیل ما به عنوان مترجمانی ایرانی محفوظ باقی بماند، هم سبکی مخصوص برای هر کشور تقدیم کرده باشم
کسانی که مایلند اطلاعات بهتر و کاملتری از آثار شیعی به دست بیاورند یا آن هم که مایلند ان شاءالله به آیین تشیع شرف تشرف بیابند یا صرفا مایلیند که تحقیقاتی علمی یا دینی یا تاریخی بر مهم ترین آثار شیعی به انجام رسانند.

۲- آیا می‌توانید از ویژگی های ترجمه‌های متون دینی که موفق به انجام آن شده‌اید برایمان صحبت کنید؟

با کمال میل! هم اینک توضیحی کوتاه تقدیم حضورتان خواهم کرد. به دلیل آن که بندۀ کمترین به سه زبان به ترجمۀ آثار شیعی می‌پردازد، پس از نخستین ترجمۀ شیعی این جانب، صحیفۀ مبارکۀ سجادیه به زبان فرانسوی که تقریبا بیست و پنج سال پیش صورت گرفت، بی درنگ دریافتم که بنده به عنوان یک فرد ایرانی نباید از اعراب گذاری‌ها و سبک و شیوۀ اعراب در هنگام ترجمۀ آثار اسلامی استفاده کنم، به ویژه اگر می‌خواستم که خوانندگانی علاقه مند و کتابخوان در نسل جوان جوامع غربی داشته باشم. در واقع من حتی نمی‌بایست از سبک و شیوۀ مستشرقان اروپایی یا آمریکایی یا نویسندگان و مترجمانی آفریقایی یا هندی یا پاکستانی یا حتی اندونزیایی پیروی کنم، زیرا هر یک از آن نویسندگان یا مترجمان بزرگوار و فرهیخته دقیقا بر اساس سنّت و فرهنگی که در آن رشد و پرورش یافته اند به ترجمۀ آن متون اسلامی اقدام می‌ورزیدند و هر مترجم از رنگ و بوی بومی خود یاری جسته بود و همزمان، از بیم آن که مبادا در ترجمۀ آثار اسلامی خود به شیوه‌ای نوین، محکوم به نوآوری شود، همچنان از سبک و اسلوب «transliteration» اعراب پیروی می‌کرد. از این رو، به این نتیجه رسیدم که باید سبک و شیوۀ تلفظ یا همان «transliteration» مخصوص و جدیدی در کارهایم اِعمال کنم که البته این کار بنده گهگاه با مقاومت‌ها و مخالفت‌هایی از سوی برخی از سازمان‌ها در همین ایران همراه می‌شد و هنوز نیز در برخی موارد بسیار نادر همراه می‌شود. برای مثال، متن مرا برای یک فرد هندی یا پاکستانی یا آمریکایی یا عرب می‌فرستند و این عزیزان بزرگوار که همچنان از سبکی بسیار قدیمی و سنتی استفاده می‌کنند، بی درنگ اظهار می‌دارند که هرگز با چنین شیوۀ نوینی رویارو نشده اند و نمی‌دانند که باید چگونه با این سبک ترجمه رویارو شوند؟ که البته این نوعی کم لطفی از سوی آن بزرگواران محسوب می‌شود، زیرا در سبک و شیوه ای که من در ترجمه‌هایم اِعمال می‌کنم، هیچ چیز سخت یا غیرقابل درک یا عجیب و غریبی نهفته نشده است و آن عزیزان با اندکی دقت می‌توانند به راحتی با آن اعراب گذاری راحت و ساده و آسان کنار بیایند! در واقع این کارها بر اساس ذهن و اندیشۀ خوانندگان امروزی انجام شده است و یگانه تفاوت در این است که یک: من مطلقا نخواسته ام و نمی‌خواهم سبک و شیوۀ اعراب گذاری یا تلفظ برادران و خواهران محترم عربم را دنبال کنم و دو: اتفاقا بسیار هم کوشیده ام تا تلفظ صحیح و درست واژگان تخصصی اسلامی و نیز اسامی خاص را در داخل متون دقیقا بنا به نوع گویش و تلفظ اهالی آن کشور مقصدی که این متون شیعی قرار است برای آنها ترجمه شود بنویسم و نهایت حرمت و احترام را برای آنها قائل شوم. این درست به این می‌ماند که ما هنوز بخواهیم با قطار سفر کنیم وقتی که می‌توانیم با هواپیما پرواز کنیم و به مقصدمان برسیم! این حقیقت باید با نهایت دقت در نظر گرفته شود که دنیای کنونی، دنیای مدرنی است که باید با شیوه‌های جدید و مدرن و آسان و ساده به جذب خوانندگان غیر ایرانی مبادرت ورزید! از این رو، برای ذکر نمونه‌ای ساده، من هرگز نکوشیده ام که ساده ترین واژه مانند «حدیث» را به صورت تلفظ غلیظ عربی و با گذاشتن پیشوند «ال» یا تلفظ کاملا عربی آن، آن واژه را بازگردانی کنم بلکه آن را دقیقا بنا به تلفظ فرانسوی‌ها یا انگلیسی‌ها یا ایتالیایی‌ها به شکل تلفظ «حَ دیس» برایشان می‌نویسم تا هم راحت تر آن را در هنگام مطالعه تلفظ کنند و هم این که در هنگام صحبت نیز بتوانند آن را با همان تلفظ بومی خودشان بر زبان برانند و ناگزیر به چرخاندن زبانشان برای تلفظی عربی و شاید غلط نباشند.
اعراب گذاری در متونی که به فرانسوی ترجمه می‌کنم از اقبال بسیار نیکویی برخوردار است، زیرا اسامی خاص و نیز اصطلاحاتی اسلامی که نمی‌توان به هیچ زبانی به درستی و دقت کامل ترجمه کرد و لازم است به همان شکل اولیه بر جای خود باقی بمانند (و این توصیه‌ای بود که پدر عزیزم سالها پیش به بنده متذکر شدند)، مانند «امر»، «خمس»، «امیر المومنین»، «اهل بیت»، «هدایت» ،«ارشاد»، «زکات» و غیره و غیره، با نوع اعراب گذاری سبک بندۀ کمترین، دقیقا بنا به تلفظ فرانسویان صورت می‌گیرد و لذا مطالعۀ متن برایشان بسیار سهل تر و آسان تر خواهد بود. همین امر نیز برای اعراب گذاری و تلفظ اصطلاحات و اسامی خاص در زبان انگلیسی یا آمریکایی نیز صورت گرفته است و خوانندۀ انگلیسی یا کانادایی یا آمریکایی یا حتی برای مثال نیجریایی یا آفریقای جنوبی نیز به راحتی می‌تواند این اسامی خاص و این اصطلاحات را به درستی و بر اساس تلفظ و گویش محلی و بومی خودش تلفظ کند و در هنگام مطالعه دچار سرخوردگی در تلفظی درست یا غلط نشود،  ان شاءالله. این یگانه تغییری است که به عنوان مترجمی ایرانی و نیز به خاطر عشق و ارادت و اخلاصی که به اهل بیت علیهم السلام اجمعین دارم انجام داده ام تا هم ماهیت اصیل ما به عنوان مترجمانی ایرانی محفوظ باقی بماند، هم سبکی مخصوص برای هر کشور تقدیم کرده باشم و هم نشان دهم که به عنوان یک مترجم ایرانی که با فرهنگ کشورهای اروپایی آشنایی دارد، به نوع گویش و تلفظ خوانندگان سرزمین مقصد خود نیز نهایت احترام را ابراز داشته ام.

۳- دربارۀ کتاب ارشاد و تحف العقول و روضۀ کافی‌تان لطفا توضیحاتی مرحمت بفرمایید.

سالها پیش من از جناب آقای دکتر صالحی که در آن دوران در معاونت فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی تشریف داشتند تقاضا کردم که اجازه دهند بنا به قراردادی با آن وزارتخانه به ترجمۀ آن سه اثر اقدام ورزم. ایشان با نهایت سخاوت و محبت پذیرفتند و من نخست تحف العقول را ترجمه کردم و سپس روضۀ کافی و در پایان کار یعنی زمانی که ایشان دیگر به عنوان وزیر محترم و فرهیختۀ وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی به کارهای مفیدشان در قلمرو کتاب و اندیشه ادامه می‌دادند، به ترجمۀ ارشاد شیخ مفید (ره) اقدام ورزیدم. آن ترجمه‌ها برای چند سالی در آن وزارتخانه باقی ماندند و سرانجام به سازمان ارتباطات اسلامی انتقال یافتند و از آنجا نیز به سازمان دارالحدیث منتقل شدند تا شاید ناشری برای آنها در خارج از کشور پیدا شود. بنده و حجت السلام والمسلمین حاج آقای علی رضا بهرامی که در طول این دو سال گذشته به عنوان همسفر وفادار بنده در سفر مجازی و بسیار سختِ احیای مجدد این آثار به شمار رفته اند و من از بابت تمام محبت هایشان از ایشان سپاسگزارم، به یاری‌ام آمدند تا این آثار پس از ویرایش نهایی بنده، برای نوبتی دیگر، سرانجام با مراحل صفحه آرایی وزین و شکیلی زینت شوند و در نهایت هم منتشر شوند. متاسفانه بنا به نوعی اشتباه بخشودنی و گذشت سالها از زمان ترجمه شان، فایل های تمام متونی که به دارالحدیث انتقال داده شده بودند به عنوان فایل های نهایی نبودند و از آنجا که فایل های نهایی این کتب در نزد من در ایران نبودند و به دلیل شیوع بیماری کوید ۱۹ در سراسر دنیا که موجب شد بنده در طول هجده ماه گذشته در ایران حضور داشته باشم، من و حاج آقای بهرامی قرار را بر این نهادیم که به دلیل فقدان فایل های نهایی در ایران و به دلیل آن که من فعلا نمی‌توانستم به کشوری که آن فایل های نهایی در آنجا است سفر کنم، ناگزیر شدم رنج مجددی را متحمل شوم و تمام آن آثار را دیگر بار از نو بخوانم  تا آنها را به شکل فایل هایی نهایی و قابل چاپ در بیاورم. حال دیگر بماند که چه مشقات و سختی هایی در این سفر مجازی طولانی برای بنده و ایشان ایجاد شد! تنها بدین بسنده می‌کنم که عرض کنم شیوۀ صفحه آرایی و گزینش فونت و نوع طراحی برای هر کشوری متفاوت است و بنده و ایشان ناگزیر شدیم آرام آرام تمام مراحل آفرینش صفحه آرایی صحیح و درست و شایسته‌ای را بر اساس اسلوب غربی به عزیزان صفحه آرا توضیح دهیم و هر بار کار صفحه آرایی را زیباتر و صحیح تر بکنیم. بنابراین من ناگزیر شدم هزار صفحۀ موجود در کتاب ارشاد را که هنوز به مرحلۀ نهایی نرسیده بود از نو بخوانم و همینطور هم نهصد صفحۀ تحف العقول و هشتصد صفحۀ روضۀ کافی را که به راستی کاری بسیار طولانی و مشقت بار بود! در واقع از مهر ۱۳۹۸ تا اسفند ۱۳۹۹ بنده فقط کارم مطالعه و غلط گیری از صفحه آرایی های این آثار بود و بس. اما سرانجام بحمدلله آن ویرایش‌ها نیز به مرحلۀ نهایی رسید و این کتابها اخیرا منتشر شدند. البته با آن که این آثار از حالا چاپ شده اند و به دست عزیزان متعددی هم رسیده است، اما بندۀ مترجم، پس از این همه سختیهای گوناگون، هنوز افتخار دریافت نسخه‌هایی از این آثار را که بنا به عرف باید به دستم برسد را نداشته است...

البته هنوز تحف العقول و روضۀ کافی پسرم به زبان انگلیسی (با ویرایش بنده و مقدمه‌ای از سوی پدر عزیزم)  ناشری نیافته است. همین طور هم کتاب غیبت شیخ طوسی (ره) یا کتاب عباس بن علی علیه السلام (به قلم مرحوم مقرم).  بنده بسیار آرزومندم که ناشر محترمی چه در ایران و چه در خارج از ایران این آثار محترم و شایسته را با دعای خیر بنده منتشر کند، به ویژه آن که تمام این آثار، با مقدمه‌هایی از سوی پدرم عزیزم دکتر احمد مهدوی دامغانی مزین شده است. مقدمه‌هایی که ایشان با نهایت محبت و اشتیاق و عشق و ارادتی خالصانه و راستین نسبت به مقام والا و گرانقدر اهل بیت علیهم السلام اجمعین برای توضیح ارزش و اهمیت والای این متون اساسی و اولیۀ شیعی به رشتۀ تحریر در آوردند تا خوانندگان خارجی به درستی از ارزش و اهمیت دینی و آکادمیکی این آثار گرانقدر آگاه شوند و به درستی دریابند که چه گنجینه‌های مهمی از تاریخ مذهبی آیین تشیع را در دستان پر برکت خود دارند.

در پایان باید با نهایت خضوع عرض کنم که از خدای متعال و مهربانم بسیار شاکر و سپاسگزارم که در ترجمۀ آثار شیعی به زبان های گوناگون این توفیق را یافته ام که آثار مهمی را برای نخستین بار به سه زبان زندۀ دنیا ترجمه کنم و مجموعه‌ای تقریبا کامل از مهم ترین و ارزشمندترین آثار شیعی در طول چهارده قرن گذشته را در دسترس خوانندگان خارجی زبان تقدیم دارم.

و به گمانم یگانه افتخار بندۀ کمترین در این عالم خاکی همین باشد و امیدوارم که خوانندگان این دوران و خوانندگان دوران آینده از  این ترجمه‌ها بهره‌ها و منافع فراوان ببرند ان شاءالله! آمین یا رب العالمین.

از توضیحات ارزشمند و جامع شما صمیمانه سپاسگذاریم و از خداوند متعال، سلامتی و دوام توفیقات سرکار عالی را خواستاریم.