فرد، خدا را مي‌بيند و يا دست کم، خدا او را مي‌بيند۱ و در برخي ديگر از روايات، به آثار آن ـ که «توکّل و تسليم و رضا» است،۲ و از کسي غير از خدا نترسد ـ ، ۳ اشاره شده است.
البته يقين، خود، اقسام گوناگوني دارد که به نظر مي‌رسد طرح آن، از حوصله اين بحث، خارج باشد؛ ولي در احاديث رسيده از معصومان عليهم السلام ، به تفصيل، مورد اشاره قرار گرفته است. در ادبيات غني عرفان اسلامي نيز مباحث بسيار گسترده‌اي در اين خصوص، وجود دارد.
ترکيب ابعاد يا مؤلّفه‌هاي سه‌گانه با يکديگر
بررسي و تحليل آموزه‌هاي ديني و اعتقاديِ اديان توحيدي (و حتّي غير توحيدي)، و نيز تحليل رفتارهاي معتقدان به اديان، به خوبي نشان مي‌دهد که يک يا ترکيبي از مؤلّفه‌هاي سه‌گانه: «ترس از خدا»، «نياز به خدا»، و «محبّت به خدا»، محور و بنياد اصلي رفتارهاي ديني را تشکيل مي‌دهند. البته بلافاصله بايد بر اين نکته نيز تصريح کرد که بين اديان، تفاوت‌هاي مهمّي در خصوص ميزان توجّه به هر يک از اين عوامل (يا ابعاد) و نيز تأکيد بر آنها وجود دارد.
1.پيامبر خدا صلي الله عليه و آله ازجبرئيل پرسيد: «تفسير يقين چيست؟». گفت: مؤمن، به گونه‌اي عمل مي‌كند که گويا خدا را مي‌بيند و اگر خدا را نمي‌بيند، پس خدا او را مي‌بيند، و به يقين علم دارد كه هر چيزي كه به او مي‌رسد، از روي خطا نبوده است و هر چيزي كه به او نرسيده است، نبايد به او مي‌رسيده است (معاني الأخبار، ص ۲۶۱، ح ۱؛ بحار الأنوار، ج ۷۷، ص ۲۰، ح ۴، به نقل از: محمّدي ري‌شهري، ۱۳۷۸ش، ح ۲۲۹۵۱).
2.يونس: سَألتُ أباالحَسَنِ الرِّضا عليه السلام ...:فَأي شَيءٍ اليَقينُ؟ قالَ: «التَّوكُّلُ عَلي اللهِ و التَّسليمُ للهِ والرِّضا بِقَضاءِ اللهِ و التَّفويضُ الي اللهِ»؛ يونس مي‌گويد: از امام رضا پرسيدم: يقين چيست؟ فرمود: «توكّل به خدا، تسليم در برابر او و راضي شدن به قضاي الهي و سپردن امور به خداي متعال» ( الكافي، ج ۲ ص ۵۲ ح ۵، به نقل از: محمّدي ري‌شهري، ۱۳۷۸ش، ح ۲۲۹۵۲).
3.. ابو بصير از امام صادق عليه السلام پرسيد: ... فَما حَدَّ اليَقينِ؟ قال: ألّا تَخاف مع الله شيئاً؛ تعريف يقين چيست؟ فرمود: «به همراه خدا از هيچ چيز ترس نداشته باشيد» ( الكافي، ج ۲، ص ۵۷، ح ۱؛ تحف العقول، ص ۲۶۶، به نقل از: محمّدي ري‌شهري، ۱۳۷۸ش، ح ۲۲۵۲۶).
