مهدويّت در قرآن آيات مشترك - صفحه 105

آورده است. ابن‏حوشب در آخر اين روايت، مى‏گويد كه فقط براى خشم آوردن حجّاج، اين نظر را به آن جناب نسبت داده است. ۱
سوم. سيوطى، به مناسبت همين آيه، و به نقل از ابن‏المُنذِر روايتى دارد ۲ كه تركيبى است از دو خبرِ مندرج در تفسير قمى و تبيان طوسى و به جناب «محمّدبن‏علىّ» (بدون تعيين هويّت دقيق) منسوب گشته است. در پايان آن نيز، ابن‏حوشب ابراز مى‏دارد كه اين بيان را از بانو امّ سَلَمه آموخته، ولى به قصد خشمگين ساختن حجّاج، جناب «محمّدبن‏علىّ» را گوينده‏ى نظر مزبور شناسانده است. ۳
چهارم. محمّدبن‏اسماعيل، و مسلم‏بن‏حجّاج، به دنبال نقل حديثى نبوى از أبوهرَيرة درباره‏ى نزول مسيح در آخرالزّمان، از زبان اين راوى چنين آورده‏اند:
وَ اقْرَؤوا إن شِئتُم: «وَ اِنْ مِن أهلِ الكتاب...»۴
پنجم. طبرى ذيل آيه، چند قول از برخى صحابه و تابعين مى‏آورد از جمله:
إبن عبّاسٍ، قالَ: أنَّهُ سَيُدرِكُ أناسٌ مِنْ أهلِ الكِتابِ حينَ يُبعَثُ عيسى، فَيؤمِنونَ به.
الحسنِ البصرىِّ، قالَ: قَبلَ مَوتِ عيسى، و اللّه‏ِ إنَّهُ الآنَ لَحَىٌّ عِندَ اللّه‏ِ، وَلكِنْ إذا نَزَلَ آمَنوا بِهِ أجمَعونَ.
أبى‏مالِكٍ، قالَ: ذلِكَ عِندَ نُزولِ عيسَى‏بْنِ‏مَريَمَ، لايَبقى أحَدٌ مِنْ أهلِ الكِتابِ إلّا لَيُؤْمِنَنَّ بِه.
قَتادَةَ السَّدوسىِّ، قالَ: قَبلَ مَوْتِ عيسى، إذا نَزَلَ آمَنَت بِهِ الْأديانُ كُلُّها.
ابن‏زَيدٍ قالَ: إذا نَزَلَ عيسَى‏بنُ‏مَريَمَ، فَقَتَلَ الدَّجّالَ لَمْ يَبقَ يَهوديٌ فِي الْأرْضِ

1.التبيان ۳ / ۳۸۶. سيوطى، بدون اشاره به داستان حجّاج و پرسش او، و بدون آن دنباله‏ى انكارآميز، مضمون روايت كتاب تبيان را از عبدبن‏حميد و ابن‏المنذر نقل مى‏كند: الدرّ المنثور ۲ / ۷۳۴.

2.الدرّ المنثور ۲ / ۷۳۴.

3.در توضيح اين سه روايت، به پيوست شماره ۱ رجوع شود.

4.صحيح بخارى ۴ / ۱۴۳؛ صحيح مسلم ۱ / ۱۳۶. احمد حنبل نيز در كتاب المسند ۲ / ۲۹۰ قريب به همين حديث را آورده و در پايان آن دارد: وَ تَلا أبوهُرَيرَة: «وَ إنْ مِن أهلِ الكِتابِ...»

صفحه از 123