1ـ همان‏گونه كه از اخبار و اقوال برمى‏آيد؛ نظر تفسيرى نخست، معتقدان بيشترى دارد و ايراد چندانى بدان وارد نمى‏شود؛ درحالى كه ديدگاه دوم، با چندين اشكال روبه‏رو است، نظير اين موارد:
الف. چه حُسن و كمالى در اين اقرار كتكى!! يا ايمان اجبارى وجود دارد؟ مگر نظام تشريع بر انتخاب آزادنه‏ى آدمى در حيات دنيوى، استوار نيست؟
ب. چندين آيه‏ى قرآن، به نصّ صريح، چنين شيوه‏اى را ردّ مى‏كند مانند:
«وَ لَو شاءَ رَبُّكَ لَامَنَ مَن فِى الْأرضِ كُلُّهُم جَميعا أفَأنْتَ تُكرِهُ النّاسَ حَتّى يَكونوا مُؤمِنين»^۱«... فَمَن شاءَ فَلْيُؤْمِنْ وَ مَن شاءَ فَليَكْفُرْ...»^۲
ج. چنان‏چه به فرض، بر اين ايمانِ حاصل از اكراه و اضطرار، مَثوبَت و منقبتى بار شود؛ چرا در روزگار نبوّت ختميّه‏ـ كه شريف‏ترين پيامبر الاهى، با گرامى‏ترين كتاب آسمانى، كامل‏ترين كتاب آسمانى، كامل‏ترين ديانت جهانى و همگانى را به بشر عرضه مى‏كندـ همّت و زحمت اين شكنجه‏گران عالَم ملكوت، به جاى هدايت اهل كتاب به اسلام، مصروف مسيحى ساختن آنان گردد؟ مگر قرآن نمى‏فرمايد:
«و مَنْ يَبْتَغِ غَيرَ الإسلامِ دينا فَلَن يُقبَلَ مِنْهُ و هُوَ فِى الْاخِرَةِ مِنَ الخاسِرينَ»^۳
د. اگر بنابر قول دوم، ضربات فرشتگان، پيش از مرگ، بر گونه و پشت محتَضر اصابت مى‏كند، لازم است به نحوى، آثار آن آزار بر بدن اهل كتاب آشكار شود. پس پرسش حجّاج هم‏چنان بدون جواب خواهد ماند. و اگر توجيه كنند كه مقصود، آزردن پس و پيشِ كالبد مثالى در عالم ارواح است، لازمه‏ى اين زجر شديد، در عين نبود هرگونه آثار دنيوى، قطع كامل تعلّق روح و بدن مى‏باشد كه معنايى جز مرگ ندارد و با قيد: «قبَلَ مَوتِهِ» سازگار نخواهد بود.