فرود آمده است ^۱ ؛ از اين‏رو، هر كس و ناكس، بر حمل و حكايتِ همه‏ى حقايق آن تاب نيارد و بر اِبطال و اضمحلال دقايق آن توانا نگردد. آرى: «لا يأتيهِ الباطِلُ مِنْ بَينِ يَدَيْهِ و لا مِنْ خلفِهِ»^۲
چونان نسخه‏ها و توصيه‏هاى درمانى‏ـ بهداشتىِ پزشكانِ دلسوز و دانشمند، براى انسانِ گرفتارِ به هزار و يك درد و بيمارى، هم داروهاى موقّتى دارد و هم دستورهاى هميشگى؛ پس گاهى به صلاح جماعتى، «بَدَّلْنا آيَةً مَكانَ آيَةٍ»^۳ فرموده، و زمانى براى مصلحت جامعه‏اى، مژده‏ى «نأتِ بِخَيرٍ مِنها أو مِثلِها»^۴ سَر داده است. از اين رو، در ميان آيات اين كتابِ همگانى، همه جايى و همه زمانى، «ناسخ» و «منسوخ» پديد آمده، كه در چنته‏ى هر مدّعىِ دانايى، يا در گنجينه‏ى هر متظاهرِ به فرزانگى، از معرفت دشوار و پيچيده‏ى آن، بهره و اندوخته‏اى، نتوان يافت. ^۵
به مصداق: «وَ أسبَغَ عَلَيْكُمْ نِعَمَهُ ظاهِرَةً و باطِنَةً»^۶ ، درباره‏ى اين بركت جاودانه و نعمت بى‏كرانه نيز فرموده‏اند: «اِنَّ لِكتابِ اللّه‏ِ ظاهرا و باطنا» ^۷ و «اِنَّ لِلْقُرآنِ بَطنا و لِلبَطنِ بَطنٌ و لَهُ ظَهرٌ وَ لِلظَّهرِ ظهرٌ» ^۸ امّا كدامين انسان سترگ است كه بتواند اين صدف‏هاى ظاهر را بشكافد و آن مرواريدهاى باطن را به در آورد؟ كه هشدار داده‏اند: «ظَهرُهُ تَنزيلُه و بَطنُهُ تأويلُه» ^۹