بعضى از مفسّرين عامّه آن را اشاره به خلفاى چهارگانه بعد از رسول خدا صلى الله عليه و آله وسلممىدانند. بعضى اين وعده را شامل تمام مسلمانانى كه داراى اين صفت هستند مىدانند. و گروهى آن را اشاره به حكومت مهدى عجّلاللّهفرجه مىدانند، كه اخبار متواتر از ظهورش خبر داده است و اينكه زمين را پر از عدل و داد مىكند، بعد از آنكه ظلم و جور همه جا را گرفته باشد.
از سياق آيهى شريفه به دست مىآيد كه بدون شك آيه دربارهى بعضى از افراد امّت است (به دليل كلمهى مِن) در جمله «وعد اللّه الَّذينَ آمنوا منكم و عملوا الصّالحات» كه «مِن» تبعيضى است نه بيانى، يعنى وعدهاى كه در آيه آمده مخصوص كسانى است كه هم ايمان داشته باشند و هم اعمالشان صالح باشد. و هيچ دليلى نيست، نه در الفاظ آيه و نه از نظر عقلى كه بگوييم مقصود از آنان تنها صحابه يا خلفا يا عموم امّت باشد. همچنين بحث تمكين دين در آيهى: «وَ ليمكنّن لهم دينهم الَّذي ارتضي لهُم» عبارت است از اين كه آن را در جامعه مورد عمل قرار دهد و هيچ مانعى جلوى تأثير آن را نگيرد، يعنى هيچ كفرى جلوگيرش نشود، اصول معارفش مورد اعتقاد همه باشد، دربارهى آن اختلاف و تخاصمى نباشد و از لكّهى ننگ كفر و نفاق و فسق پاك باشد، ايمن زندگى كنند و ترسى از دشمن نداشته باشند و در واقع يك جامعه به تمام معنى صالح برپا گردد. چنين جامعهاى با اين صفات، از روزى كه پيامبر صلى الله عليه و آله وسلممبعوث به رسالت گشته تاكنون در دنيا منعقد نشده است. افزون بر آن، هنوز مسلمانان و مؤمنين در روى زمين قدرت كامل پيدا نكردهاند. بنابراين بايد در انتظار روزى بود كه خداوند به اين وعدهى خود جامهى عمل بپوشاند؛ زيرا خداوند خلف وعده نمىكند. ۱
با تدبّر در اينگونه آيات و با مراجعه به اخبار و احاديث اسلامى كه نمونههايى از آن ذكر شد، درمىيابيم كه تحقّق اين وعدههاى دلانگيز، در حكومت جهانگير مهدوى و دوران شكوهمند پس از آن صورت مىپذيرد.
چيره ساختن نهايى مؤمنان صالح بر ظالمان، سنّت پايدار خداوند در تمام امّتها است. از آنجا كه استخلاف دوستان خداوند در زمين، فقط مربوط به آينده
1.سيّدمحمّد حسين طباطبايى، الميزان، بنياد علمى و فكرى علّامه طباطبايى، ترجمهى محمّدباقر موسوى همدانى ۱۵ / ۲۱۵.