مهدويّت و سنّت‏هاى الهى در قرآن - صفحه 135

بعضى از مفسّرين عامّه آن را اشاره به خلفاى چهارگانه بعد از رسول خدا صلى‏ الله‏ عليه‏ و‏ آله ‏وسلممى‏دانند. بعضى اين وعده را شامل تمام مسلمانانى كه داراى اين صفت هستند مى‏دانند. و گروهى آن را اشاره به حكومت مهدى عجّل‏اللّه‏فرجه مى‏دانند، كه اخبار متواتر از ظهورش خبر داده است و اين‏كه زمين را پر از عدل و داد مى‏كند، بعد از آن‏كه ظلم و جور همه جا را گرفته باشد.
از سياق آيه‏ى شريفه به دست مى‏آيد كه بدون شك آيه درباره‏ى بعضى از افراد امّت است (به دليل كلمه‏ى مِن) در جمله «وعد اللّه‏ الَّذينَ آمنوا منكم و عملوا الصّالحات» كه «مِن» تبعيضى است نه بيانى، يعنى وعده‏اى كه در آيه آمده مخصوص كسانى است كه هم ايمان داشته باشند و هم اعمالشان صالح باشد. و هيچ دليلى نيست، نه در الفاظ آيه و نه از نظر عقلى كه بگوييم مقصود از آنان تنها صحابه يا خلفا يا عموم امّت باشد. هم‏چنين بحث تمكين دين در آيه‏ى: «وَ ليمكنّن لهم دينهم الَّذي ارتضي لهُم» عبارت است از اين كه آن را در جامعه مورد عمل قرار دهد و هيچ مانعى جلوى تأثير آن را نگيرد، يعنى هيچ كفرى جلوگيرش نشود، اصول معارفش مورد اعتقاد همه باشد، درباره‏ى آن اختلاف و تخاصمى نباشد و از لكّه‏ى ننگ كفر و نفاق و فسق پاك باشد، ايمن زندگى كنند و ترسى از دشمن نداشته باشند و در واقع يك جامعه به تمام معنى صالح برپا گردد. چنين جامعه‏اى با اين صفات، از روزى كه پيامبر صلى‏ الله‏ عليه‏ و‏ آله ‏وسلممبعوث به رسالت گشته تاكنون در دنيا منعقد نشده است. افزون بر آن، هنوز مسلمانان و مؤمنين در روى زمين قدرت كامل پيدا نكرده‏اند. بنابراين بايد در انتظار روزى بود كه خداوند به اين وعده‏ى خود جامه‏ى عمل بپوشاند؛ زيرا خداوند خلف وعده نمى‏كند. ۱
با تدبّر در اين‏گونه آيات و با مراجعه به اخبار و احاديث اسلامى كه نمونه‏هايى از آن ذكر شد، درمى‏يابيم كه تحقّق اين وعده‏هاى دل‏انگيز، در حكومت جهان‏گير مهدوى و دوران شكوهمند پس از آن صورت مى‏پذيرد.
چيره ساختن نهايى مؤمنان صالح بر ظالمان، سنّت پايدار خداوند در تمام امّت‏ها است. از آن‏جا كه استخلاف دوستان خداوند در زمين، فقط مربوط به آينده

1.سيّدمحمّد حسين طباطبايى، الميزان، بنياد علمى و فكرى علّامه طباطبايى، ترجمه‏ى محمّدباقر موسوى همدانى ۱۵ / ۲۱۵.

صفحه از 152