كنار زدند. ^۱
بدين‏ترتيب امامت و ولايت اميرالمؤمنين و فرزندان معصومش عليهم ‏السلام را از ياد بردند. و اين حادثه در آغاز خط امامت و ولايت شكل گرفت.
براى پايان اين خط يعنى دوران امامت و ولايت امام عصر عليه ‏السلام نيز اين صحنه‏ى امتحان، داير و بر پهنه‏ى زندگى تمامى معاصران ايّام آن حضرت سايه افكنده است. آن‏حضرت خود در مكتوبى گهربار خطاب به دومين نائب خويش، محمّدبن‏عثمان يادآور مى‏شوند كه:
«من از تاريكىِ پس از روشنايى و از گمراهىِ پس از هدايت و از زشتى‏هاى عملى و فتنه‏هاى ترديد برانگيز، به خداى بزرگ پناه مى‏برم، همان خداى بزرگ‏مرتبه‏اى كه مى‏فرمايد: «آيا مردم گمان برده‏اند كه با اظهار ايمان زبانى، رها شده و به امتحان فرا خوانده نمى‏شوند؟»^۲
اينان چگونه در دامان فتنه غوطه‏ور شده و در غرقاب حيرت دست و پا مى‏زنند و راه چپ و راست را پيشه كرده‏اند؟ آيا راه جدايى از دين خود را پيش گرفته‏اند يا دچار ترديد و دودلى شده‏اند يا در كار نزاع با حق افتاده‏اند، يا اين‏كه دستاورد روايات و اخبار درست را پايمال كرده‏اند، يا اين‏كه همه‏ى اين‏ها را مى‏دانسته‏اند و اينك به دست فراموشى سپرده‏اند؟» ^۳
اكنون ما در اين صحنه‏ى امتحان حاضريم. سزاست كه چه رفتارى پيشه كنيم؟ آيا همانند آن قوم كه به داستانشان اشاره رفت، على‏رغم تمامى روشنايى‏ها و راه‏گشايى‏ها بلغزيم و ساقط شويم؟ يا اين‏كه بر سر اين عقيده به راستى بايستيم و پاى بفشاريم و هرگز دست از دامان آن عزيز سفركرده برنداريم و بر مهر و محبّتش استوار بمانيم؟ اميد كه از اين آزمون سخت، سربلند گذر نماييم.

2ـ2. امتحان غيبت

دشوارترين امتحان الاهى براى امّت پيامبر اكرم صلى‏ الله‏ عليه‏ و‏ آله ‏وسلمغيبت حضرت مهدى عجّل‏اللّه‏فرجه است كه از جهات مختلف امتحان‏ها و آزمايش‏هايى در بردارد و هر كس به