مهدويّت و سنّت‏هاى الهى در قرآن - صفحه 152

مسير طغيان گام برمى‏دارند، نعمت خود را بيشتر مى‏كند. آن‏گاه دو راه پيش روى آن‏ها قرار مى‏گيرد: يا اين نعمت‏ها باعث تنبّه و بيدارى‏شان مى‏شود، كه در اين حال برنامه‏ى «هدايت الاهى» عملى شده است. يا اين كه بر غرور و بى‏خبرى‏شان مى‏افزايد. در اين صورت مجازاتشان به هنگام رسيدن به آخرين مرحله، دردناك‏تر است؛ زيرا به هنگامى كه غرق انواع نعمت‏ها مى‏شوند، خداوند همه را از آن‏ها مى‏گيرد و طومار زندگى آن‏ها را در هم مى‏پيچد و اين‏گونه مجازات بسيار سخت‏تر است.
به هر حال، اين آيه به همه‏ى گنه‏كاران هشدار مى‏دهد كه تأخير كيفر الاهى را دليل بر پاكى و درستى خود و يا ضعف و ناتوانى پروردگار نگيرند و نعمت‏هايى را كه در آن غرقه‏اند، نشانه‏ى تقرّبشان به خدا ندانند. چه بسا اين پيروزى‏ها و نعمت‏هايى كه به آن‏ها مى‏رسد، مقدّمه‏ى مجازات استدراجى پروردگار باشد. خدا آن‏ها را غرق نعمت مى‏كند و به آن‏ها مهلت مى‏دهد و به اوج مى‏رساند، امّا سرانجام طومار زندگى آن‏ها را در هم مى‏پيچد. ^۱
امام صادق عليه ‏السلام درباره‏ى استدراج فرموند:
«هو العبد يذنب الذنب فيملى له و يجدّد له عنده النعم، فليهيه عن الإستغفار من الذّنوب، فهو مستدرج من حيث لايعلم.» ^۲
«استدراج عبارت است از اين‏كه بنده هنگامى كه مرتكب گناه مى‏شود، خداوند به او مهلت مى‏دهد و او را مشمول نعمت خود قرار مى‏دهد، سپس او را از استغفارـ در برابر گناه‏ـ غافل مى‏كند، بدين‏رو، به تدريج، از طريقى كه نمى‏داند گرفتار مى‏شود.»