نگاهى به كتاب غررالحكم و جواهرالكلم - صفحه 86

ب ـ هر دو مقدمه اشاره به آن دارند كه كلمات و سخنان علوى براساس حروف تهجّى مرتب شده است. بنابراين در اين ترتيب و نظم بخشى، با يكديگر برابر و مشتركند. بايد دانست كه چينش و انتخاب كلمات و سخنان، در هر دو كتاب، با يكديگر اختلاف اساسى دارد. البته مشتركاتى را مى توان در ميان آن دو يافت، اما در مواردى چند نيز با يكديگر تفاوت دارند كه در محور سوم از بحث خود به آن اشاره خواهيم كرد.
ج ـ بنابر مقدمه اول، مرحوم آمدى، اسناد سخنان حضرت را، براى اختصار و پرهيز از اطاله كلام حذف كرده است. هرچند در مقدمه دوم به اين مسئله اشاره نشده، اما در آن كتاب نيز اِسناد سخنان ذكر نشده است.
د ـ عبدالواحد آمدى آشكارا در مقدمه كتاب خود بيان مى دارد كه نام كتاب را «غررالحكم و دررالكلم» برگزيده است. امّا در مقدمه نسخه مذكور، نامى از كتاب به ميان نيامده و اين كتاب به نام «غررالحكم و جواهر الكلم» و گاه به نام «غررجوامع الكلم» يا «كشاف العقول و الاديان» مشهور شده است.

3 ـ مقايسه متن و محتواى هر دو كتاب :

با مقايسه متن و محتواى هر دو كتاب توسط نگارنده، چند نتيجه به دست آمد:
الف ـ در بسيارى از موارد، هر دو كتاب در ارائه كلمات و سخنان علوى كاملاً مشترك و برابرند. به عبارت ديگر، سخنى را كه مرحوم آمدى در كتاب غرر بيان داشته، عينا مى توان آن را در نسخه مذكور نيز يافت.
ب ـ برخى از سخنان و كلمات قصار در هر دو كتاب اشتراك دارند، اما اين اشتراك، ناقص است، يعنى با اندكى تغيير و دگرگونى در نسخه ديگر ديده مى شود.
ج ـ كلمات و سخنانى از حضرت امير المؤمنين عليه السلام ، در نسخه مورد بحث وجود دارد كه در كتاب غرر مذكور نيست.
د ـ از آنجا كه مبناى مرحوم آمدى در جمع سخنان، اختصار و دورى از اطاله كلام بوده است، سخنانى در كتاب وى يافت مى شود كه عين آن سخنان در نسخه مذكور، البته با شرح و بسط بيشترى ارائه شده است.

صفحه از 88