در شـرح نهـجالبلاغه ( ج 20 ، ص 319 ، حكمـت 661 ) ايـن سخـن نيز از آن حضرت نقل شده است:
يابنَ آدمَ، اِنّما انتَ أيّامٌ مجموعةٌ، فاِذا مضى يومٌ مَضَى بَعْضُكَ.
ابوالعَتاهيه سروده: [محاضرات الادباء، ج 4، ص 371 ]:
تظلّ تَفْرَحُ بالأيّامِ تَقْطَعُهاو كلُّ يوم مَضى يُدْنى مِن الاَجَلِ
يعنى: شادمانى، از اينكه روزگار مىگذرانى؛ و حال آنكه هر روزى كه مىگذرد، اجل را نزديك مىگرداند.
شاعر ديگرى سروده: [همان منبع پيشين ]:
ما ارتدّ طرفُ امرىءٍ بِلَحْظَتهاِلاّ و شىءٌ يَموتُ مِن جَسَدِه
يعنى: آدمى، به هر چشمى كه بر هم مىزند، بخشى از وجود خود را از كف مىدهد.
ابونُواس نيز سروده: [ديوان ابى نواس، ص 589]:
دبَّ فىَّ الفناءُ سُفلاً و عُلْواو أرانى أموتُ عضوا فعضوا
ليس من ساعةٍ مَضَتْ لىَ اِلّانَقَصَتْني بمرّهابى جُزْوا
لَهْفَ نفسى على لَيالٍ و اَيّامٍ تَمَلَّيْتُهنَّ لعبا و لَهْوا
يعنى: نيستى وجودم را فراگرفته، و مىبينم كه اعضايم را به مرور از دست مىدهم. لحظهاى نيست كه بر من بگذرد و جزئى از مرا نكاهد. واى بر من ! بر آن روزان و شبانى كه به بازى و بيهودگى گذشت.
۲۷ ـ يا بن آدمَ! ما كَسَبْتَ فوقَ قُوتِكَ فأنْتَ فيه خازِنٌ لغيركَ. (حكمت 182)
ابن ابى الحديد در شرح نهجالبلاغه (ج 19، ص 10) گفته كه شاعرى اين معنا را چنين سروده:
مالى أراكَ الدهرَ تَجْمَعُ دائباألبَعْلِ عِرْسِكَ لا أبا لك تَجْمَعُ !
يعنى: تو را چه شده كه پيوسته در جمع ثروت كوشى ؟ آيا ثروت را براى شوهر همسرت گرد مىآورى؟
شاعر ديگرى نيز سروده: [محاضرات الأدباء، ج 2، ص 524 ]:
اذا كنتَ جَمّاعا لمالِك مُمْسكافأنت عليه خازِنٌ و أمينُ
تؤدّيه مَذموما إلى غيرِ حامدٍفيأكلهُ عَفْوا و أنتَ دَفينُ
يعنى: وقتى كه ثروت مىاندوزى و بخل مىورزى، تو نگاهبان و امانت دار اين ثروتى؛ چرا كه ثروت را با ناپسندى به انسانى نا اهل مىبخشى و او به راحتى آن را خرج كند، در حالى كه تو در گورى.
۲۸ ـ لا يُزَهِّدَنّكَ فى المعروف مَن لا يَشْكُره لك، فقد يَشْكُركَ عليه مَنْ لا يَسْتَمْتِعُ بشىءٍ منه، و قد تُدْرِكُ مِن شُكر الشاكرِ أكْثَرَ ممّا أضاعَ الكافرَ، «و اللّه يُحبّ المحسنين». (حكمت194).
بيهقى در المحاسن و المساوى (ص 124) گفته كه در اين باره چنين سرودهاند:
يدُ المعروفِ غُنمٌ حيث كانتْتَحمَّلها شكورٌ أم كفورُ
فعندَ الشاكرينَ لها جَزاءُو عند اللّهِ ما كفر الكفورُ
يعنى: دست احسان و نيكى، هر جا كه باشد غنيمت است، چه در برابرش سپاسگزار باشد يا ناسپاس. نزد سپاسگزاران براى نيكى پاداش است و به هنگام ناسپاسىِ ناسپاسان، پروردگار پاداش خواهد داد.
۲۹ ـ كم مِن عَقلٍ اسيرٍ تحتَ هَوَى اميرٍ. (بخشى از حكمت 201)
ابن دُريد گفته: [شرح المقصورة، ص 56 ]:
و آفةُ العقلِ الهوَى فَمن علاعلى هواهُ عقلُه فقد نَجا
يعنى: آفت خرد، هوا و هوس است. پس هر كه بتواند بر آن غالب آيد خردش نجات يافته است.
۳۰ ـ أغْضِ على القَذَى و الألمِ [نسخه بدل: و اِلاّ لَمْ ] تَرْضَ أبدا. (حكمت 203)
شاعرى سروده: [شرح ابن ابى الحديد، ج 19، ص 34 ]:
و مَنْ لم يُغَمِّضْ عينَه عن صديقهو عن بعض ما فيه يَمُتْ و هْو عاتِبُ
و مَنْ يَتَتَبَّعْ جاهدا كلَّ عَثْرةٍيَجِدْها و لا يَسْلَمْ له الدّهرَ صاحبُ
يعنى:كسى كه از لغزش دوستش چشم نپوشد، هميشه در حال سرزنش خواهد بود (تا دمِ مرگ).و هركه لغزش مردمان را جستجو كند، آن را بيابد، ولى هيچ دوستى برايش نخواهد ماند.
۳۱ ـ أكثرُ مَصارعِ العقولِ تحتَ بُروقِ المطامعِ. (حكمت 209)
