«جُرجى زيدان» مؤلّف «تاريخ آداب اللّغة العربيّة» تأليف شده است. ۱
معرّفى تعليقات كاشف الغطاء بر شرح نهجالبلاغه عبده
مرحوم كاشف الغطاء، به خطّ خود، بر حاشيه صحفه اوّل از فهرست جزء اوّل شرح ياد شده، كار خود را چنين توضيح مىدهد: «بسم الله الرحمن الرحيم و له الحمد. صحّحه و اعربه و علق عليه تعاليق نافعة العبد العاجز محمد الحسين آل كاشف الغطاء ». بر اين اساس و با مراجعه به متن تعليقهها مىتوان آنها را به صورت زير دستهبندى كرد:
1 ـ اعرابگذارى قريب به اتّفاق كلمات متن نهجالبلاغه كه درواقع عمده كار كاشف الغطاء را تشكيل داده
است.
2 ـ افزودن كلمات و يا عباراتى به متن نهجالبلاغه، براساس نسخهاى كه در اختيار داشته، و نيز تصحيح غلطهاى املايى متن.
3 ـ تكميل و يا نقد شروح شيخ محمّد عبده و نيز افزودن شرحها و توضيحاتى از خود بر بخشهايى از متن كه نياز به شرح و توضيح داشتهاند.
از آنجا كه گزارش كردن اعرابگذارىهاى ياد شده، عملاً جز با چاپ كامل متن ميسّر نيست ، در اين مقاله، تنها به گزارش موارد بند (2) و (3) مىپردازيم.
نسخهشناسى
تعليقههاى يادشده بر حواشى نسخهاى چاپ شده از شرح نهجالبلاغه شيخ محمّد عبـده، در دو جزء، با اين مشخّصات نگاشته شدهاند: «كتاب نهجالبلاغة...، و عليه
1.اين بخش، با استفاده از اين منابع تهيّه شده است: دائرهالمعارف بزرگ اسلامى، ج ۲، مقاله «آل كاشف الغطاء»؛ طبقات اعلام الشيعة، ج ۱ (موسوم به «نقباء البشر فى القرن الرابع عشر»)، ص ۶۱۲ ـ ۶۱۹. در ضمن براى آشنايى با نام برخى از شاگردان و نيز بعضى ديگر از مشايخ ايشان ر . ك رجال خاقانى، ص ۲۲؛ الفوائد الرجالية، ج ۱، ص ۱۴۲؛ موسوعة مؤلفى الاماميّة، ج ۱، ص ۴۲۶، ۴۵۹. همچنين درباره برخى ديگر از مؤلّفات شيخ، ر. ك ذريعه، ج ۱، ص ۵ ـ ۶، ج ۲، ص ۲۴۹ ـ ۲۵۰، ج ۱۰، ص ۲۱۸، ج ۱۱، ص ۲۴، ج ۱۲، ص ۱۹۸، ج ۲۶، ص ۹۴، ۲۵۹، ج ۱۵، ص ۸، ۲۷۵؛ معجمالمطبوعات النجفية، ص ۶۳، ۲۲۹، ۳۶۴.
