گزارشى از تعليقات علامه شيخ محمّد حسين كاشف الغطاء بر بخش خطبه‏ ها از شرح نهج‏ البلاغه شيخ محمّد عبده - صفحه 98

شرح... للشيخ محمد عبده المصرى، طبع دوم، بيروت، المطبعة الادبية، 1307 هجرى قمرى».
اصل اين نسخه به شماره (6171) در كتابخانه شيخ محمّد حسين كاشف الغطاء در نجف اشرف و تصوير آن به شماره (3687) در مركز احياء التراث الاسلامى در قم نگهدارى مى‏شود.
در حواشى نخستين صفحه از فهرست جزء اوّل كتاب، علاوه بر عبارات ياد شده در بند (3 ـالف) مقاله حاضر، عبارات زير نيز تحرير شده است:
1 ـ «اللهم انت المالك على الاطلاق المنعم ۱ بالاستحقاق و انا مملوكك الاقل الاحقر محمد حسين آل الشيخ الاكبر ]جعفر كاشف الغطاء ] قدس سره» (كه در ذيل اين عبارت نقش مهر كاشف الغطاء نيز به چشم مى‏خورد).
2 ـ «مِلك المذنب الراجى عفو ربه محمد شريف نجل الشيخ محمد الحسين كاشف الغطاء. 1 / ربيع 2. 1375 هـ . [امضاء]».
همچنين در پايين صفحه آخر از جزء دوم شرح عبده، نشان مهرى با عنوان «المكتبة الجامعة الخليل الخورى بيروت» همراه با معادل انگليسى‏اين عبارت در نشان مهر ياد شده ديده مى‏شود.
از آنجا كه شرح عبده اكنون نيز شهرت و رواج فراوان دارنـد، تعليقات مرحوم كاشف الغطاء ـ با آنكه بيش از پنجاه سال، از نوشتن آنها مى‏گذرد ـ هنوز به عنوان منبعى قابل استفاده و ارزشمند، جايگاه خود را حفظ كرده است. البته آن فقيد، درصدد استقصاى همگى نكات مربوطه نبوده و فقط برخى از آنها را به اقتضاى مراجعات و اشتغالات ثبت و ضبط مى‏كرده است، گرچه ايشان بر اين مطلب تصريح نكرده است. در هر حال عرصه براى ادامه تحقيق گسترده است، تا ابواب ديگر در خدمتگزارى آستان اميرالمومنين عليه ‏السلام
باز شود.

1.ـ اين كلمه در نسخه ناخوانا بود و بنابر گمان «المنعم» خوانده شد.

صفحه از 101