است كه اين تنبه و بيدارى ويژه صاحبان لُبّ ۱ (اولوالالباب، يعنى خردمندان) است. بلى ؛ دانايى و ارزش والاى آن را به نور عقل و خرد و روشنايى ذاتى علم مىشناسيم. بايد دانست كه اين بيان قرآن ـ و امثال آن ـ از نوع تعليم (علمآموزى) نيست، بلكه از مقولهى تذكّر و بيدارگرى در زمينه امرى وجدانى و بديهى است كه گاه درباره آن گرفتار غفلت مىشويم.
البته علم و دانايى، هم اجمال و تفصيل دارد و هم شدّت و ضعف. به قول علماء مقول به تشكيك است ۲ و ما در دنباله بحث اندكى در اين باره صحبت خواهيم كرد. اما در هر صورت، حقيقت علم و دانايى براى ما از روشنترين بديهيات و ارزش آن از والاترين ارزشها در راستاى رشد و كمال انسانى است ؛ و اين امرى است كه عقل و خرد ما بر آن اذعان و اعتراف دارد.
1 ـ 3 ـ همراهى علم و عقل : از ديدگاه قرآن شناسان، عقل و خرد انسانى همراه با علم است و تعقّل صحيح و انديشهى درست و استوار ـ در هر مرتبهاى از مراتب ـ منوط به راهبرد علم و دانش است. در يكى از بخشهاى حديث هشام از امام موسىبنجعفر عليه السلام دربارهى «عقل» آمده است : «ان العقل مع العلم.»يعنى : «همانا عقل، با علم است» آنگاه امام عليه السلام در تأييد سخن، اين آيه را ذكر مىكند: «و تلك الامثال نضربها للناس و ما يعقلها الا العالمون.» (العنكبوت / 43) : «و اين مثلها را براى مردم مىزنيم و آنها را جز دانشوران درك (و تعقل) نمىكنند.»(الكلينى: 13 هق 14)
1 ـ 4 ـ مراتب علم و تأثير ارزشىِ آن در شخصيت انسانى
و فضّلتنا على من جهل علمه و قوّيتنا عليه لترفعنا فوق من لم يُطق حمله... (صحيفه
1.ـ لُبّ هر چيزى خالص (و عصارهى) آن است و لُبّ انسان، عقل و خرد او است (محمدبن ابى بكر الرازى، بىتا، مختار الصحاح).
2.ـ تشكيك در لغت به معنى شك و ترديد است و در اصطلاح، به اين معنى است كه يك لفظ داراى مفهوم كلى و واحدى باشد، لكن افراد و مصاديق آن به يكى از جهات ـ نسبت به يكديگر ـ، تقدم و تأخر و اولويت داشته باشند . چنانكه اطلاق مفهوم نور، بر نور قوى ، مقـدم اسـت تا اطلاق آن بـر نـور ضعيـف... ( سجادى ۱۳۶۱ : ۱۶۱ ـ ۱۶۲، به نقل از : اسفار، ج ۱، و كشف المراد، با تلخيص )
