سه رياض در شرح صحيفه سجّاديه - صفحه 119

و صاحب فتوا و اهل رياضت بوده است و در شعر، علاوه بر «عارف» تخلّص «شاه» نيز داشته است. ۱ نمونه‏اى از اشعار او نيز در «كاروان هند» ۲ آمده است.
آقا بزرگ طهرانى نام كتاب را «رياض العارفين فى شرح صحيفة سيّد المتّقين» آورده است. ۳
كتاب، پس از مقدمه مصحّح، با خطبه‏اى به قلم شاگرد دارابى، سيد على بن سيد علاء الدوله از نوادگان قاضى نور اللّه شهيد، آغاز مى‏شود. ۴ دارابى نيز شرح خود را به سلطان حسين صفوى تقديم داشته است. ۵ وى نسخه‏هاى صحيفه سجاديه را، كه در شرح خود از آنها سود برده، معرفى كرده است. ۶ تاريخ فراغت از شرح نيز 1083 ذكر شده است. ۷ كتاب به زبان عربى و شيوه شرح، مزجى است. شارح، مقدمه صحيفه سجاديه را شرح نداده است و «الروضة الاولى» را به شرح دعاى اوّل صحيفه اختصاص داده است. وى در شرح خود از شرح صحيفه سجاديه ميرداماد بسيار استفاده كرده و گاه عين عبارتهاى آن را آورده است. ۸ شارح به اختلاف نسخه‏هاى صحيفه سجاديّه توجه داشته و در شرح خود، اختلاف نسخه‏هاى متن صحيفه سجاديه ابن ادريس، شيخ كفعمى، شهيد ثانى و شيخ بهايى را نيز آورده است، و از نسخه شيخ بهايى به «امّ النسخ» تعبير كرده است (ر. ك : رياض العارفين، ص 13، 229، 300، 313، 345، 380، 443، 468، 586).
كتاب از جهت مباحث ادبى اثرى پرمايه است. مباحث لغوى در بيشتر صفحات كتاب به چشم مى‏خورد و مباحث صرفى، نحوى و بلاغى نيز به مناسبت در شرح آمده است (براى نمونه ر. ك : رياض‏العارفين، ص 15 ـ 17، 91، 400، 420 براى مباحث صرفى و نحوى ؛ و در مباحث بلاغى؛ «تكرار» ص 346 ؛ «مجاز عقلى» ص 394 ؛ «استعاره» ص 301، 511، 578 ؛ «تشبيه مضمر» ص684 ؛ «تخييل» ص 685). نكته جالب آنكه گاهى اوقات شارح براى توضيح واژگان از الفاظ فارسى استفاده كرده و گاهى ابياتى نيز به فارسى نقل كرده است (ر. ك : رياض العارفين،

1.ـ كاروان هند، ج ۲، ص ۸۵۱، ۸۵۲.

2.ـ از ص ۸۵۲ تا ۸۵۴.

3.ـ الذريعه، ج ۱۱، ص ۳۳۰.

4.ـ رياض العارفين، ص ۶ ـ ۱۰.

5.ـ همان، ص ۱۴.

6.ـ همان، ص ۱۲ ـ ۱۳.

7.ـ همان، ص ۷۳۸.

8.ـ همان، ص ۳ (مقدمه تحقيق).

صفحه از 127