پژوهشى در نسخه شهيد اول از صحيفه سجاديه - صفحه 75

زين‏العابدين و العارفين على بن الحسين بى ابى طالب عليهماالسلام روايت كند و نيز اجازه مى‏دهم اسنادى را كه بدون واسطه از صاحب‏الزمان سلام الله عليه در رويايى كه ديدم روايت كند و نيز ساير اسانيدى كه به هزار هزار سند مى‏رسند.» ۱
ان‏شاءالله بحث در زمينه طرق روايى مشهور صحيفه خواهد آمد.

مبحث سوم: علل اختلاف روايات

روشن شد كه اين صحيفه به روايت عميربن متوكل و او نيز از پدرش به ما رسيده و بعد از ايشان صحيفه انتشار يافته و عده‏اى از اعلام و محدّثان، آن را از اين دو نفر روايت كرده‏اند. حال اين مسأله باقى مى‏ماند كه چرا بين اين روايات، اختلاف وجود دارد؟
با نگاهى به نسخه‏هاى چاپى يا خطى اين صحيفه‏ها، تفاوتهاى آشكارى بين آنها ديده مى‏شود. اين تفاوتها، در مقدمه، تعداد دعاها، برخى الفاظ، تقديم و تأخير، تداخل برخى ادعيه با يكديگر، وجود عبارتى در يك نسخه و نبود آن در ديگرى ـ و مانند آن ـ است. چگونه اين تفاوتها در دعاهاى صحيفه وجود دارد، با آنكه مصدر و منبع و راوى همه يكى است؟!
براى پاسخگويى به اين مطلب و روشن شدن حقيقت، به تحقيقى عميق و مفصّل نياز است كه در اين مقال، مجالى براى توضيح و بيان آن مباحث نيست، اما به دليل ضرورت بحث، در اينجا به اجمال بدان مى‏پردازيم؛ باشد كه به حلّ اين اشكال كمك كند.
واضح است كه در زمان انشاء دعاهاى صحيفه توسط امام على بن حسين زين‏العابدين براى فرزندانش امام محمدبن على باقر و زيد بن على عليهم ‏السلام اختلافى در متن ادعيه صحيفه وجود نداشته است. همچنين دانستيم كه اين دو بزرگوار، نخستين راويان صحيفه‏اند و كتابت و نشر آن توسط اين دو فرزند امام صورت گرفته است. طبعا نمى‏توان تفاوت در روايت و نقل ادعيه از اين دو بزرگوار را فرض كرد؛ مقدمه صحيفه به روشنى اين احتمال را منتفى مى‏سازد. وقتى امام صادق جعفربن محمد عليهماالسلام به متوكل اجازه

1.ـ بحارالانوار، ج ۱۱۰، ص ۵۰.

صفحه از 108