زينالعابدين و العارفين على بن الحسين بى ابى طالب عليهماالسلام روايت كند و نيز اجازه مىدهم اسنادى را كه بدون واسطه از صاحبالزمان سلام الله عليه در رويايى كه ديدم روايت كند و نيز ساير اسانيدى كه به هزار هزار سند مىرسند.» ۱
انشاءالله بحث در زمينه طرق روايى مشهور صحيفه خواهد آمد.
مبحث سوم: علل اختلاف روايات
روشن شد كه اين صحيفه به روايت عميربن متوكل و او نيز از پدرش به ما رسيده و بعد از ايشان صحيفه انتشار يافته و عدهاى از اعلام و محدّثان، آن را از اين دو نفر روايت كردهاند. حال اين مسأله باقى مىماند كه چرا بين اين روايات، اختلاف وجود دارد؟
با نگاهى به نسخههاى چاپى يا خطى اين صحيفهها، تفاوتهاى آشكارى بين آنها ديده مىشود. اين تفاوتها، در مقدمه، تعداد دعاها، برخى الفاظ، تقديم و تأخير، تداخل برخى ادعيه با يكديگر، وجود عبارتى در يك نسخه و نبود آن در ديگرى ـ و مانند آن ـ است. چگونه اين تفاوتها در دعاهاى صحيفه وجود دارد، با آنكه مصدر و منبع و راوى همه يكى است؟!
براى پاسخگويى به اين مطلب و روشن شدن حقيقت، به تحقيقى عميق و مفصّل نياز است كه در اين مقال، مجالى براى توضيح و بيان آن مباحث نيست، اما به دليل ضرورت بحث، در اينجا به اجمال بدان مىپردازيم؛ باشد كه به حلّ اين اشكال كمك كند.
واضح است كه در زمان انشاء دعاهاى صحيفه توسط امام على بن حسين زينالعابدين براى فرزندانش امام محمدبن على باقر و زيد بن على عليهم السلام اختلافى در متن ادعيه صحيفه وجود نداشته است. همچنين دانستيم كه اين دو بزرگوار، نخستين راويان صحيفهاند و كتابت و نشر آن توسط اين دو فرزند امام صورت گرفته است. طبعا نمىتوان تفاوت در روايت و نقل ادعيه از اين دو بزرگوار را فرض كرد؛ مقدمه صحيفه به روشنى اين احتمال را منتفى مىسازد. وقتى امام صادق جعفربن محمد عليهماالسلام به متوكل اجازه
1.ـ بحارالانوار، ج ۱۱۰، ص ۵۰.