جلسهاى تشكيل شد. چهل و يك نفر در آن شركت كردند كه بعضى از مراجع بالفعل هم در آنجا بودند. آقاى طباطبايى تدريس را پذيرفتند و آقاى آخوندى هم قبول كرد كه ماهى پانصد تومان هزينه براى ايشان بدهد و ايشان در هر شش ماه يك مجلد از كتاب را بنويسند. جلسه اول هم من شركت كردم و تفسير الميزان را كه شروع كردند، جامعه مدرسين با ايشان بودند. بعدا به تدريج ديدند كه روش ايشان طورى است كه خودشان بايد كار كنند و عدهاى از شاگردان هم بايد باشند. اما آن حالتى را كه بايد پيدا بكنند، پيدا نكرد. در هر حال كتاب تفسير الميزان نوشته شده است.
[ضرورت تحقيقهاى موضوعى بر روى قرآن ]
ولى من انتقادى از جامعه مسلمانها دارم. مسلمانهايى كه مىگويند ما از قرآن بهره بردارى مىكنيم، يا به حفظ است يا به قرائت است يا به تجويد صوتى است و شعر، يا براى مسابقات است. حال ان شاءالله در آينده قدمهاى بلندترى برداشته شود. اما سه كتاب در اين باره (كار موضوعى روى قرآن) مقدمات نوشته شده است. يكى از آنها معجم است. مسلمانها بايد خجالت بكشند كه 60 سال پيش، فلوگل كتاب را برداشته و از زبان ديگر به صورت عربى ترجمه كرده كه اولين نسخهاى كه آورد، در كتابخانه مرحوم آيت الله نجفى پيدا شد. آقاى طباطبايى هم نداشتند، مىرفتيم براى ايشان عاريه مىكرديم و ايشان در هفته چهار روز در منزلشان بود. بعدا «معجم ادوات» هم پيدا شد. از شما سؤال مىكنم: آيا بعد از المعجم هنوز روى كار معجم قدمى برداشته شده است؟ ابدا. در كتاب بحارالانوار علامه مجلسى در هر موضوع كه مىخواهند بنويسند، از سوره اول (سوره فاتحه) سوره سوره پيش مىرود تا والناس. تحقيق در آن نيست، فقط آيات به ترتيب سوره ذكر مىشود. اما اين كيفيت تأليف را ندارد تا اين كه از تركيب آيات در يك موضوع، چيزى از قرآن به دست بيايد. لذا تفسير آيه به آيه، از زبان تفسير الميزان ديده مىشود، ولى تفسير موضوعى اصلاً صحبت از آن نبود.
