] توضيح درباره كتاب «المدخل الى التفسير ]

ما حدود چهل و پنج سال قبل از اين مقدمه تفسير موضوعى را نوشتيم به نام «المدخل الى التفسير» كه يك جزء از 9 جزء آن چاپ شده است. به عبارت ساده بگويم: درباره قرآن نگفتم كه نزولش چنين و چنان است. بحث نزول نيست، بلكه كيفيت تنظيم قرآن نسبت به بحث‏ها مورد نظر است. مثلاً در مورد معاد، تحقق معاد، مبدأ معاد كه نفخ صور است تا برسد كه دسته‏اى به بهشت، دسته‏اى در جهنم قرار مى‏گيرند. اين كتاب در يك مجلّد درآمده است. هر صفحه‏اى كه مى‏خوانيد، از نظر ترتيب تسلسل تاريخى دارد. يعنى اول بايد خداوند تبارك و تعالى مرا مبعوث كند كه معاد جسمانى را ما مثل خورشيد در آسمان ثابت مى‏كنيم، از خود قرآن ـ نه با ظواهر آن ـ ثابت كرده‏ايم. مكتب‏هاى فلسفى را كه ذكر كرده‏اند و نتوانسته‏اند ثابت بكنند «ما قدروالله حق قدره». اين كتاب را ما نوشته‏ايم در موضوع معاد، كه هنوز مخطوط است و از اول تا به آخر يك جلد قطور است، معاد از بيان خود قرآن است. اين يك قدم مقدماتى است كه برداشته‏ايم و نام آن را گذاشته‏ايم «المدخل الى‏التفسير الموضوعى للقرآن الكريم». به شهادت بعضى از اعلام و بزرگان حوزه،مرحوم علامه طباطبايى فرموده بودند: كار من تفسير آيه به آيه است، ولى آن كارى را كه آقاى ابطحى شروع كرده و مدخل آن را نوشته است كار تفسير موضوعى است و آنهم تفسير موضوعى متسلسل. يعنى ابتدا بايد درباره خدا سخن بگوييم. اول چيزى را كه بايد براى خدا صحبت كنيم، شأن خالقيت اوست. بعدا اراده پروردگار است كه در بحث ربوبى مى‏آيد. بعدا خلق آسمان و زمين و انسان و حيوانات است. بعد امت تشكيل داده مى‏شود، بعد شرايع و اديان به وجود مى‏آيد، دين‏هاى پيامبران يك به يك تا برسد به خاتم‏النبيين، سپس قرآن نازل بشود. يعنى بر مبناى تسلسل طبيعى درباره موضوعات. بدين گونه نسبت به قرآن يك معجم نوشته شده است. من، كار خودم را در معجم قرآن به شما ارائه مى‏كنم، ببينيد آيا قابل پيشرفت هست؟ خواهيد ديد كه واقعا پيشرفته است.
چند كتاب به منزله ابزار مقدماتى براى كار موضوعى قرآن است: يكى معجم لفظى قرآن، ديگر معجم ادوات قرآن، سوم تفصيل الآيات، چهارم الجامع در مواضيع قرآن. به