بمنه و كرمه. ^۱
رئيس محققين نصير الملّة والدين طوسى رحمه‏الله در يكى از رسائل خود مى‏گويد: مراتب ايمان مختلف است، مثلاً مانند مراتب معرفت آتش. پايين‏ترين مرتبه آن مربوط به كسى است كه خبر موجودى را شنيده كه هر چيزى در مجاورت آن جاى گيرد، اثرش در آن موجود ظاهر مى‏گردد، بدون اين كه از آن چيزى كم شود و به اين موجود آتش گفته مى‏شود. نظير اين مرتبه در معرفت خدا، معرفت مقلّدان است كه دين را بدون دليل و حجّت تصديق مى‏كنند.
بالاتر از اين مرتبه، كسى است كه دود آتش به او مى‏رسد و به واسطه آن علم پيدا مى‏كند كه حتما مؤثرى دارد. پس به واسطه اثر ـ يعنى دود ـ به وجود آتش حكم مى‏كند. نظير اين مرتبه در معرفت خداى تعالى، معرفت اهل نظر واستدلال است كه با براهين قاطعه بر وجود صانع استدلال مى‏كنند.
بالاتر از اين درجه، مرتبه معرفتِ كسى است كه حرارت آتش را احساس مى‏كند و با قرار گرفتن در كنار آتش، موجودات را به آن مى‏بيند و از اين اثر منتفع مى‏گردد. نظير اين مرتبه در معرفت خداى سبحان، معرفت مؤمنان خالص است كه دل‏هايشان به خدا مطمئن شده و يقين كرده‏اند كه خدا نور آسمانها و زمين است، همان گونه كه نفس خويش را بدان وصف كرده است.
بالاتر از اين، مرتبه كسى است كه تماماً با آتش سوخته و همه‏اش از بين رفته باشد. نظير اين مرتبه در معرفت خدا، معرفت اهل شهود و فناى الهى است. و اين مرتبه، درجه بالا و مرتبه نهايى است. خداوند به فضل و كرمش، وصول به آن را روزى ما كند.
درباره بحث فنا كه گفته شده، برخى از اعاظم نظراتى دارند كه در سطور آينده نقل خواهد شد.