رمضان، از آن محروم مى‏شود. و سخن از بركت‏هايى است كه از دست ما مى‏رود. نيز، سخن از مصيبتى است كه بايد به لطف الهى جبران شود. (دعاى 45). هم، از اين رو، دعا مى‏كنيم كه خداوند، فضيلت آن را به خوبى به ما بنماياند و ما را به پاس داشتِ حرمت آن توفيق دهد، و ما را به دورى از گناه ـ به ويژه در آن ماه ـ يارى رساند، به گونه‏اى كه چشم و گوش و زبان و شكم ما را از حرام بازدارد و آنگاه كه انسان از حرام بازداشته شد، به ريا و سمعه گرفتار نيايد و عمل او خالص براى خدايش باشد. (دعاى 44). پاس داشتِ حرمت اين ماه، به اعمال فردى محدود نمى‏ماند، بلكه در ضمن عبادات ويژه اين ماه، به رفتارهاى زيباى اجتماعى مى‏پردازد، مانند: پيوند با خويشاوندان، نيكى به همسايگان، كمك مالى به بينوايان، ارتباط با كسانى كه پيوند خود را با ما بريده‏اند، رعايت انصاف حتى نسبت به كسانى كه به ما ستم كرده‏اند، حسن رفتار حتى با دشمنان و مانند آنها (دعاى 44).
انصاف دهيم! اگر چنين پرتوافكنى از سوى حجّت خدا بر اين لحظات آسمانى نباشد، چگونه برترى آن بر ديگر زمان‏ها را بازشناسيم؟ و اگر اين گونه تعبيرها را به خوبى قدر بدانيم، آيا ابزارى بهتر از آن براى راه‏يابى انسان به اوج كمال، مى‏توان تصوّر كرد؟

3 ـ 3 . تولّى و تبرّى

تولّى و تبرّى، دو ركن ركين هدايت و دو بنيان استوار نجات انسان است. وقتى پذيرفتيم كه راهى براى نجات، جز اين كه بر درِ خانه خدا برويم وجود ندارد، آنگاه روشن مى‏شود كه دشمن او را بايد طرد كرد، به گونه‏اى كه قلب و زبان و دست ما، گواه اين طرد باشد. بنگريد كه قرآن، چگونه اين پيام آفريدگار را به آفريدگان مى‏رساند:
ان الشيطان لكم عدو، فاتّخذوه عدوّا. انما يدعو حزبه ليكونوا من اصحاب السعير. (فاطر، 6)
پيام مهم خداوند به انسان، اين است كه شيطان را دشمن خود بداريد و با او دشمنى كنيد. او پيروان خود را فرامى‏خواند تا به آتش دوزخ بكشاند. يعنى از ورود در حلقه