يك كتاب و چهار نظر - صفحه 127

اولين نسخه‏ى موجود از اين موضوع را بايد ملحقات صحيفه‏ى سجاديه محمد تقى بن مظفر قزوينى بدانيم كه در سنه‏ى 1023 قمرى آن را به پايان برده است.
اما آيا واقعا بحث مستدرك‏نويسى اين كتاب ارزشمند تا اين حد كمرنگ بوده است و پيش از قزوينى اهتمامى به اين مهم نبوده؟ اين حقير فكر مى‏كنم كه به قطع و يقين فعاليت‏هاى ديگرى در اين باب انجام شده است و حتى نسخه‏هاى آن نيز موجود مى‏باشد و وظيفه‏ى فهرستنگاران محترم است كه در حين بررسى‏هاى نسخه‏هاى خطى صحيفه‏ى سجاديه دقت‏نظر خاصى در عدد ادعيه صحيفه و حواشى و ملحقات اين كتاب شريف داشته باشند تا با عنايت ويژه‏ى آنان بخش‏هاى ديگرى از ابعاد معنوى و تاريخى اين كتاب ارزشمند به ديگران روشن گردد.
كتابى با عنوان «ادعية زين‏العابدين على بن الحسين عليه ‏السلام » نگاشته‏ى سيد ابراهيم ناصربن رضا بن محمدبن عبداللّه علوى حسينى از شاگردان شيخ طوسى توسط شيخ منتجب‏الدين گزارش شده است. همچنين شيخ منتجب‏الدين كتاب ديگرى با نام «الدعوات عن زين‏العابدين» نگاشته‏ى سيد ابوالقاسم زيد بن اسحاق جعفرى را نيز گزارش داده است. ۱
بزرگانى چون محمد باقر مجلسى و محمد تقى بن مظفر قزوينى با نگارش ملحقات صحيفه‏ى سجاديه سنگ بناى مستدرك نويسى در باب صحيفه‏ى سجاديه را نهاده‏اند. ۲ ملحقات مرحوم مجلسى شامل 11 دعا و ملحقات محمدتقى قزوينى نيز در بردارنده 70 دعا از ادعيه‏اى بوده كه در صحيفه‏ى مشهور نيامده بود، اما اين دو اثر آنگونه كه بايد مورد توجه و عنايت عالمان بعد از خود قرار نگرفته و مهجور ماندند.
اما كار شيخ حر عاملى را بايد نقطه‏ى شروع تلاش‏هاى ديگران براى مستدرك‏نويسى اين كتاب ارزشمند دانست.

1.ـ فهرست اسماء علماء الشيعه‏و مصنفيهم: ص ۸۰ و ۱۹۲.

2.ـ جهت كسب اطلاعات بيشتر از ملحقات نگاشته شده توسط اين دو نويسنده ر ك: شروح و ترجمه‏هاى صحيفه سجاديه: ص ۱۸۸ ـ ۱۹۳ ؛ الغدير ۱۱ / ۲۵۹.

صفحه از 139