اين مقاله ـ كه شامل هشت فراز از نيايش و دعا و وصف نبى اكرم صلى‏ الله‏ عليه‏ و‏ آله ‏وسلم است ـ اندكى به تعابير دعاى دوم صحيفه حضرت سجاد عليه ‏السلام از ديدگاه تلميحات قرآنى و احيانا اشارات ادبى و بلاغى آن پرداخته مى‏شود:

فراز اوّل

الحمدللّه الذى من علينا بمحمّد نبيّه صلى‏ الله‏ عليه‏ و‏ آله ‏وسلم دون الامم الماضية و القرون السالفة بقدرته التى لا تعجز عن شى‏ءٍ و إن عظم ولا يفوتها شى‏ءٌ و إن لطف.
1 ـ 1 . در اين فراز، مسنداليه واژه «الحمد» است كه با «اَلْ» استغراق، همه گونه‏هاى نيايش‏هاى آدميان و كائنات و ذرّه ذره موجودات را شامل مى‏شود.
1 ـ 2 . در آن كلمه «اللّه» با جمله‏اى توصيف مى‏شود كه واژه آغازينش «الّذى» است و كلمه موصول در پايگاه مسنداليه، مبيّن تشويق و تفخيم مسند اليه است، چنان‏كه در كتب بلاغت، يكى از خصوصيات موصول در اين مقام، بيانگر شگفتى و عظمت است مانند بيت زير:




اِنّ الذى سمك السماءَ بنى لنابيتا دعائمه اعزّ و أطول^۱
1 ـ 3 . پس از القاى اين تعظيم و تفخيم، جمله صله آن، به بركت آراستگى به تعبير كلمه مبارك «مَنّ علينا بمحمّد نبيه صلى‏ الله‏ عليه‏ و‏ آله ‏وسلم» زيور يافته و از آيه شريفه: «لقد مَنّ اللّه على المؤمنين إذ بعث فيهم رسولاً من أنفسهم يتلو عليهم آياته و...»^۲ فروغ بلاغت قرآنى يافته است.
1 ـ 4 . در همين فراز، عبارت «صلى الله عليه و آله» كه جمله دعايى است، مأخذ قرآنى دارد: «اِنَّ الله و ملائكته يصلّون على النبى يا ايها الذين آمنوا صلّوا عليه و سلّموا تسليما.»^۳
1 ـ 5 . در عبارت «دون الأمم الماضية و القرون السالفة» استثنا و حصرى ايفاد مى‏شود كه خود برگرفته از آيه ياد شده (آل عمران، 164) است و ديگر امم در روزگاران