رفته است. اسم «كتاب» در قرآن، گاهى به صورت مفرد، گاهى در تركيب اضافى «كتاب اللّه» (نوشته خدا) ۱ و گاه همراه با اوصاف خاصى مانند: «كتاب مبين» (نوشته روشن) ۲ «كتاب حكيم» (نوشته محكم يا حكيمانه) ۳ و «كتاب مبين» (كتاب روشنىبخش) ۴ و غير اينها ۵ آمده است.
بر خلاف نام «قرآن» ـ كه اختصاصى به كتاب آسمانى پيامبر ما صلى الله عليه و آله وسلم دارد ـ لفظ كتاب در قرآن مكررا براى كتابهاى آسمانى پيشين نيز به كار رفته است. ۶
2 ـ «نور»: اين نام دلالت بر نورانيّت ذاتى و جنبه علم و هدايت قرآن دارد، نورانيّتى كه از يك سو برهان خداوند است و معرف رسول گرامى؛ به عنوان پيامبر راستين حق: «يا ايها الناس قد جائكم برهانٌ من ربكم و انزلنا اليكم نورا مبينا»۷ و از ديگر سو جانْمايه دعوتِ رسول مكرّم صلى الله عليه و آله وسلم است كه در پرتو آن، مردم را در راه حق و به سوى حق راهبرى مىكند: «فالذين آمَنوا به و عزّروه و نصروه و اتبعوا النور الذى أنزل معه اولئك هم المفلحون»«پس كسانى كه به او (يعنى پيامبر) ايمان آورده و او را بزرگ داشته و بدو يارى رساندهاند و از نورى كه همراه وى فرستاده شده است، پيروى كنند، آنان همان رستگارانند.»۸ و در جاى ديگر آمده است: «فآمنوا باللّه و رسوله و النور الذى انزلنا...»«پس به خداوند و پيامبرش و نورى كه فرو فرستادهايم ايمان آوريد...»۹
با توجه به دو آيه اخير، معلوم مىشود نورى كه خداوند نازل فرموده، اين نزول همراه پيامبر است (انزل معه) و مردمان مأمورند تا به خدا و پيامبرش و نورى كه همراه پيامبر صلى الله عليه و آله وسلم نازل فرموده، ايمان بياورند، او را بزرگ دارند و از نور هدايتش پيروى كنند تا به رستگارى برسند. ۱۰
1.انفال/ ۷۵.
2.مائده / ۱۵.
3.لقمان / ۲.
4.فاطر / ۲۵.
5.ر. ك. سيرى در علوم قرآن، يعقوب جعفرى، ص ۱۷.
6.لفظ كتاب بالغ بر ۲۳۰ بار در قرآن به كار رفته كه نزديك به ثلث آن (حدود ۷۰ بار) منظور قرآن مىباشد. بدين ترتيب مىتوان گفت كه در قرآن نام «كتاب» تقريبا معادل (كمّى) نام «قرآن» درباره اين كتاب مقدس به كار رفته است.
7.نسا/ ۱۷۴.
8.اعراف / ۱۵۷.
9.تغابن/ ۸.
10.در خطابه غرّاى پيامبراكرم صلى الله عليه و آله وسلم در روز غدير آمده است كه آن جناب صلى الله عليه و آله وسلم پس از اشاره به آيات ياد شده فرمودهاند: «... اى مردم آن «نور» (ابتدا) در من نهاده شده، سپس در على بن ابىطالب، پس آنگاه در نسل او تا مهدى قيام كننده؛ همان (مهدى) كه حقّ خداوند و هر حقى كه از آن ما باشد، مىگيرد...» خطابه غدير، محمدباقر انصارى، ص ۴۵، به نقل از الاحتجاج (احمدبن ابى منصور طبرسى)، روضة الواعظين (فتّال نيشابورى) و ساير منابع (ر. ك. خطابه غدير، صفحات ۲۷ تا ۲۹).