اسامى و اوصاف قرآن در نيايش ختم قرآن صحيفه سجاديه - صفحه 65

5 ـ قرآن به اذن خداوند به راه‏هاى سلامت و رضاى حق رهنمون مى‏شود ۱ ، و آل محمد عليهم ‏السلام ـ بعد از او ـ روشن كننده بلكه تحقق بخشنده اين راه‏ها هستند (ش 69): «... و انهجت بآله سبل الرضا اليك».

13 ـ عِلم (القرآن) ۲ :

«و الهمته علم عجائبه مكمّلاً و ورثتنا علمه مفسرا»: «و (تو اى خداوند) علم شگفتى‏هاى قرآن را به صورت كامل به او (يعنى پيامبر) الهام كردى و دانش تفسير يافته قرآن (يا پيامبر) را به ما ـ اهل بيت رسول صلى‏ الله‏ عليه‏ و‏ آله ‏وسلم عطا فرمودى».
علم و دانش از كمالات اساسى و جوهرى قرآن است. ۳ قرآن سخن خدا و نوشته (كتاب) خداست. و محتواى آن نيز دانش و معرفت و هدايت و بصيرت ـ از سوى خدا ـ است: «هذا بصائر للناس و هدىً و رحمةً...» (اعراف، 203). يكى از اسامى و اوصاف قرآن ـ كه از خود قرآن برآمده ـ كلمه «عجب» (شگفت) است: «... انا سمعنا قرآنا عجبا» (جن، 1) «عجائب» كه در عبارات فوق آمده جمع «عجيب» است. بنابراين قرآن عجائب و شگفتى‏ها دارد؛ شگفتى‏هاى قرآن شگفتى‏ها و عجائب علمى و الهى است. آيات و روايات فراوانى در اين زمينه هست، كه در اين جا مجال بسط سخن درباره آن‏ها نيست. تنها به يك مورد اشاره مى‏كنيم: از امام صادق عليه ‏السلام از رسول مكرّم است كه فرمود: «...فظاهرهُ حكم و باطنه علم، ظاهره انيق و باطنه عميق لا تحصى عجايبُه ولا تبلى غرائبه...»۴ «... پس ظاهر قرآن حُكم ـ و قانون خدا ـ و باطنش علم و دانش است؛ ظاهرش با طراوت و درونش ژرف است، عجايب قرآن بى‏شماره و شگفتى‏هايش نافرسودنى است...». سرّ مطلب هم در اين است كه قرآن كلام خداست و كلام خدا هم چون خودش بى‏پايان و محدود ناشدنى است. ذيلاً به برخى از اوصاف قرآن از ديدگاه كمال جامع و بنيادين علم ـ و ناظر به عبارات فوق از آن دعاى شريف ـ قرآن اشاره مى‏شود:

1.ر. ك. مائده، ۱۵ و ۱۶.

2.كمال علم و هدايت قرآن، با نگاه به خودش و در مفهوم مفرد، با كلمه «نور» آمده، امّا با توجّه به اين كه كمال «علم» حامل مى‏خواهد، و نيز اين‏كه به صورت اضافى (علمُه يا علم عجائبه...) آمده، لذا به اين جهت و به واسطه اهميّت آن در رديف اسامى و اوصاف مفرد آورده‏ايم.

3.ر. ك. مقاله «توضيح دعاى چهل و دوم صحيفه سجاديه، با نگاهى به كمال علمى قرآن»، از همين نويسنده، در فصلنامه سفينه، شماره ۶، ص ۵۸ ـ۸۶.

4.تفسير الصافى، ج ۱، المقدّمة الاولى.

صفحه از 79